КР БШК жана Нарын шаарынын укук коргоо органдарынын өкүлдөрү шайлоонун жүрүшүндөгү мекемелер аралык мамилелерди талкууга алышты

02 октября 2021

Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы ПРООНдун колдоосу астында, шайлоо мыйзамдарынын нормаларын бузууларга карата чараларды жана аракеттерди иштеп чыгуу боюнча Нарын шаарынын укук коргоо органдары үчүн тренинг өткөрдү.  

Окутуу шайлоо процессинин бардык этаптарындагы бузууларга карата аракеттерде укук коргоо органдарынын квалификациясын жогорулатуунун туруктуулугун жана системдүүлүгүн камсыздоонун алкагында өттү. 

Окутуу процессине карата жаӊыча мамилени калыптандырууну эске алуу менен тренингге тергөө, сурак органдарынын тажрыйбалуу өкүлдөрү, коомдук коопсуздук кызматынын кызматкерлери, ошондой эле укук коргоо органдарынын окуу жайларынын окутуучулары чакырылды.  Окутууда укук коргоо органдарынын өкүлдөрүнө алдыда күтүлүүчү шайлоо процессинин, анын этаптарынын өзгөчөлүктөрү тууралуу маалыматтар берилди. 

КР БШКнын төрагасы Н.Шайлдабекова көп соттуулук укук коргоо органдарынан жана башка мамлекеттик органдардан бардык шайлоо субъектилери менен мамиле түзүүнүн зарылдыгын баса белгилеп кетти. 

“2015-жылда болуп өткөн парламенттик шайлоодо шайлоочулардын келүүсү 56%ды, 2020-жылы – 59% түзгөн. Бул жолу парламенттик шайлоого катышуучу талапкерлердин саны абдан арбын, андыктан, шайлоочулардын катышуусу мурунку шайлоолорго караганда алда канча жогору болуусу күтүлүүдө. Жекече талапкерлердин саны көп болгондугуна байланыштуу шайлоого келгендердин саны мурдагыларга салыштырмалуу көбүрөөк болушу мүмкүн.  

Шайлоо процесси саясий өӊүткө ээ экендигин эстен чыгарбоо керек. Андыктан, талапкерлерге карата келип түшкөн сигналдарды кара чыгуу мөөнөтүнүн созулуп кетиши, же тескерисинче, талапкерлерге же партияларга карата ашыкча аракеттердин болуусу кагылышуулардын келип чыгуусуна себепчи болушу мүмкүн.   Талапкерлердин жана партиялардын жалпы санынын эсебинен көп субъекттүүлүктүн  өсүшү күтүлүүдө.  

Эгер бузуулар шайлоо комиссияларынын компетенциясына кирип, бирок укук коргоо органдарынын кийлигишүүсүн талап кылса, анда укук коргоо органдарынын компетенциялары жана шайлоо комиссияларынын көмөк көрсөтүүлөрү маселеси боюнча өз ара мамилелерди ажыратып көрсөтүү зарыл. Мисалы, үгүт материалдары бузулган учурда укук коргоо органдары материалды чогултуп, айып пул салуу тууралуу чечим кабыл алуучу комиссияга жөнөтөт.  Ошол эле учурда, ички иштер органдарынын жана прокуратуранын компетенцияларына тиешелүү болгон пара берүү, административдик ресурс боюнча өз ара аракеттенүүлөр ишке ашырылат.  Бул өӊдүү бузуулар тууралуу чечимдерди өз учурунда алып туруу БШК үчүн абдан маанилүү, аларсыз шайлоо комиссиялары коом ичиндеги резонанстын болгондугуна карабастан, жоокерчиликке тартуу чараларын көрө алышпайт» - деп түшүндүрдү ал.  

«Кыргыз Ресубликасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча шайлоо комиссиялары тууралуу» КР Конституциялык мыйзамынын 5-беренесине ылайык, мамлекеттик органдар жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, алардын кызмат адамдары шайлоо комиссияларына ыйгарым укуктарын жүзөгө ашырууда көмөк көрсөтүүгө милдеттүү: керектүү жабдууларды, унаа каражаттарын, телефону бар жайларды, анын ичинде технологиялык жабдууларды, шайлоо документтерин сактоочу жайларды  берүүгө, ошондой эле алардын сакталышын камсыздоого; тийиштүү маалыматты жана материалдарды берип турууга, шайлоого даярдык көрүү жана өткөрүүгө байланыштуу шайлоо комиссияларынын кайрылуусуна кечиктирбестен же үч күндүк мөөнөттө, ал эми добуш берүү күнү, же шайлоодон кийинки күнү – дароо жооп берүүгө.  

Добуш берүү күнү жана анын алдындагы күн соттор, прокуратура органдары, ички иштер органдары үчүн жумушчу күн болуп эсептелээри баса белгиленди. 

Тренингде шайлоо процессинин жүрүшүндө конституциялык-укуктук жоопкерчиликке өзгөчө көӊүл бурулду. Мындай жоопкерчиликтин өзгөчөлүктөрү: жоопкерчилик шайлоо мыйзамдарынын өзүндө каралган; шайлоо комиссияларынын чечимдеринин негизинде соттон тышкаркы тартипте ишке ашырылуучу өтө көп сандагы санкциялар; санкциялар шайлоо укугунда кыска мөөнөттүү мүнөзгө ээ экендиги, б.а. шайлоо мыйзамдары боюнча мажбурлоо чаралары конкреттүү шайлоо өнөктүгү өтүп жаткан мезгилде гана колдонулаары тууралуу айтылды.    

“Шайлоонун негизги максаты – бийлик органдарын легитимдештирүү. Шайлоо процессинде конституциялык-укуктук жоопкерчилик өлкөнү башкарууга абийирсиз талапкердердин барышына бөгөт коюу үчүн колдонулат. Конституциялык-укуктук жоопкерчилик менен кылмыштык жоопкерчилик чараларын колдонуу – бул кош жоопкерчилик деп эсептөө жаӊылыштык, булардын мазмуну таптакыр башка. БШК мыйзам бузуучулар менен тил табышкан шайлоо комиссияларын таркатты. Коом мындай бузууларга эми чыдабайт. Жоопкерчилик менен бузуулар ортосундагы теӊ салмактын болуусуна көӊүл буруу зарыл. Эскертүү – конституциялык-укуктук жоопкерчиликтин эӊ олуттуу түрү, бузуулар кайталанса, бул партиянын же талапкердин шайлоодон четтетилишине алып келет» - деп белгиледи КР БШК төрагасы. 

КР БШК аппаратынын маалымат бөлүмү