1. Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо боюнча шайлоо өнөктүгүнүн өзгөчөлүктөрү

Түзүлгөн коомдук-саясий кырдаалга байланыштуу, коомдогу чыңалуунун өсүшүнө жол бербөө, туруктуулукка жана жарандык тынчтыкка көмөктөшүү максатында 2020-жылдын 4-октябрына дайындалган Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоодо шайлоо участкаларындагы добуш берүүнүн жыйынтыктары жараксыз деп таанылган (КР БШКнын 2020-жылдын 6-октябрындагы № 249 токтому).

Кыргыз Республикасынын шайлоо мыйзамдарын өркүндөтүү максатында Кыргыз Республикасынын Президентинин 2021-жылдын 23-мартындагы № 33 ПБ буйругу менен Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо тартиби боюнча сунуштарды иштеп чыгуу боюнча ведомстволор аралык жумушчу топ түзүлгөн.

Жүргүзүлгөн конституциялык реформанын алкагында 2021-жылы 11-апрелде Кыргыз Республикасынын Конституциясынын жаңы редакциясы кабыл алынды. Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 76-беренесине ылайык Жогорку Кеңеш – Кыргыз Республикасынын парламенти мыйзам чыгаруу бийлигин жана өз ыйгарым укуктарынын чегинде контролдук функцияларын жүзөгө ашыруучу жогорку өкүлчүлүктүү орган болуп саналат. Жогорку Кеңеш 90 депутаттан турат жана 5 жылдык мөөнөткө шайланат.

Ушул конституциялык ченемди ишке ашыруу максатында 2021-жылы 28-майда Ведомстволор аралык жумушчу топтун чечими менен шайлоо тутумдарынын эки модели (бирдиктүү шайлоо округу боюнча ачык тизмелер менен пропорциялык тутум жана аралаш шайлоо тутуму) боюнча мыйзам долбоорлору тиешелүү чечим кабыл алуу үчүн Кыргыз Республикасынын Президентинин кароосуна киргизилген.

Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан жабык партиялык тизмелер менен аралаш (туташ) шайлоо тутумун караган “Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамына өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын долбоору Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешине киргизилди.

Жогорку Кеңеште талкуулоонун жүрүшүндө мыйзам долбооруна преференциялык добуш берүү менен аралаш (туташ) шайлоо тутумун караган өзгөртүүлөр киргизилди.

“Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамына өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамы Жогорку Кеңеш тарабынан 2021-жылы 28-июлда кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан 26-августта кол коюлган (КРдин 2021-жылдын 26-августундагы № 103 Мыйзамы) жана расмий жарыяланган күндөн тартып б.а. 2021-жылы 27-августта (“Эркин Тоо” газетасынын 2021-жылдын 27-августундагы № 91 жарыяланды) күчүнө кирди.

Кабыл алынган мыйзамда Жогорку Кеңеш 90 депутатын шайлоо үчүн жаңы шайлоо тутумун – аралаш (туташ) тутумун киргизүү каралган:

54 депутат пропорциялык тутум боюнча бирдиктүү шайлоо округунда шайланат;

36 депутат мажоритардык тутум боюнча бир мандаттуу шайлоо округдарында шайланат.

Жогорку Кеңештин депутаттыгына талапкерлерди көрсөтүү укугу төмөнкүлөргө таандык:

пропорциялык тутум боюнча – саясий партияларга;

мажоритардык тутум боюнча – саясий партияларга жана өзүн өзү көрсөтүү жолу менен жарандарга.

“Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоону дайындоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Президентинин 2021-жылдын 29-августундагы № 370 ПЖ Жарлыгы менен Кыргыз Республикасынын жаңы чакырылыштагы Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо дайындалды.

 

2. Шайлоо округдары

Саясий партиялар көрсөткөн талапкерлердин тизмелери боюнча Жогорку Кеңештин 54 депутатын пропорционалдык тутум боюнча шайлоону өткөрүү үчүн Кыргыз Республикасынын бүткүл аймагы бирдиктүү шайлоо округу болуп саналат. Мында Кыргыз Республикасынын аймагынан тышкары жашаган шайлоочулар бирдиктүү шайлоо округуна катталган болуп эсептелет.

Бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоону өткөрүү облустарда түзүлгөн шайлоо округдарында жүзөгө ашырылат.

Бир мандаттуу шайлоо округдарын түзүүдө шайлоо округдарынын шайлоочулардын саны боюнча болжолдуу теңдиги сакталууга тийиш, мында, эреже катары, шайлоочулардын өкүлчүлүгүнүн орточо ченеминен 20 пайыздан ашпаган четтөөгө жол берилет жана республиканын администрациялык-аймактык бөлүнүшү эске алынат (округдагы шайлоочулардын орточо саны +/- 102 миң).

КР БШКнын 2021-жылдын 5-сентябрдагы №684 токтому менен Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеӊешинин депутаттарын шайлоодо бирдиктүү шайлоо округунун жана 36 бир мандаттуу шайлоо округдарынын схемалары жана чек аралары бекитилди (1-тиркеме).

 

 

3. Шайлоо комиссиялары

“Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 12-беренесине ылайык Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоону даярдоо жана өткөрүү мезгилине Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан тиешелүү шайлоо округдарында иштеп жаткан тиешелүү аймактык шайлоо комиссияларынын мүчөлөрүнүн ичинен округдук шайлоо комиссиялары түзүлөт. Округдук шайлоо комиссиялары өз ыйгарым укуктарын Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоонун натыйжалары расмий жарыялангандан кийин Борбордук шайлоо комиссиясынын чечими боюнча токтотот.

2021-жылдын 28-ноябрына дайындалган Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоону өткөрүү үчүн Кыргыз Республикасынын аймагында 2494 участкалык шайлоо комиссиясы (алардын 59у – Кыргыз Республикасынын чегинен тышкары жайгашты), 36 округдук шайлоо комиссиясы комиссиясы түзүлдү.

Участкалык шайлоо комиссияларында участкалык шайлоо комиссияларынын 30 518 мүчөсү, округдук шайлоо комиссияларында округдук шайлоо комиссияларынын 490 мүчөсү иштеди.

 

4. Шайлоочулардын тизмелери

“Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 14-беренесине ылайык бирдиктүү шайлоо округу боюнча Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоодо шайлоочулардын тизмелерине добуш берүү күнүнө карата жигердүү шайлоо укугуна ээ болгон жана биометрикалык каттоодон өтүшкөн Кыргыз Республикасынын жарандары киргизилет.

Бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоодо шайлоочулардын тизмелерине добуш берүү күнүнө карата жигердүү шайлоо укугуна ээ болгон, жергиликтүү жамааттын мүчөлөрү болуп саналган жана биометрикалык каттоодон өтүшкөн Кыргыз Республикасынын бардык жарандары киргизилет.

Шайлоочунун жергиликтүү жамааттагы мүчөлүгү добуш берүү күнүнө чейинки 90 күндөн кем эмес мөөнөттө жарандын паспортунда, паспорттун тибинде жазылган жашаган жерин каттоо жөнүндө белги же болбосо Кыргыз Республикасынын Улуттук паспортторунун мамлекеттик реестринде (УПМР) жашаган жеринин дарегин каттоо менен аныкталат.

Жогоруда баяндалганга ылайык шайлоочулардын 2 тизмеси түзүлдү:

- бирдиктүү шайлоо округу боюнча, ага 3 703 420 шайлоочу киргизилди, алардын 84 128и чет өлкөлөрдөгү участоктордо. Добуш берүүгө 1 281 622 шайлоочу катышты, бул шайлоочулардын жалпы санынын 34.61%ын түзөт.

- 36 бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча, ага 3 619 292 шайлоочу киргизилди. Добуш берүүгө 1 232 273 шайлоочу катышты, бул шайлоочулардын жалпы санынын 34,04%ын түзөт.

Добуш берүү күнүнө чейин 15 календарлык күн калганда (б.а. 2021-жылдын 12-ноябрына чейинки (кошуп алганда) шайлоочулар “Тизме” маалыматтык порталынан же 119 жана 1255 телефон номерлери аркылуу өздөрүн шайлоочулардын тизмесинен текшере алышты жана шайлоочулардын тизмесинде жок болсгон, анда ката же так эместик орун алган учурда, оңдоо тууралуу тиешелүү арыздарды бере алышты.

2020-жылы шайлоо мыйзамдарына киргизилген өзгөртүүлөргө байланыштуу Жогорку Кеңештин депутаттарын бул жолку шайлоодо 2-форма республиканын чегинен тышкары добуш берүүдө гана колдонулду.

 

5. Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкерлерди көрсөтүү жана каттоо

 

5.1 Пропорциялык тутум боюнча:

“Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 60-беренесине ылайык Жогорку Кеңештин депутаттыгына талапкерлердин тизмелерин көрсөтүү шайлоо дайындалган күндөн тартып башталат жана шайлоо күнүнө 45 календардык күн калганда (б.а. 2021-жылдын 13-октябрына чейин (кошуп алганда) аяктайт.

2021-жылдын 13-октябрына карата алдыдагы парламенттик шайлоого катышуу ниети жөнүндө 75 саясий партия билдирме берди. Алардын ичинен:

• каттоодон баш тартылды – 3 с/партияны («Эркин Кыргызстан», «Эне Жүрөгү-Мекен», «Ак Асаба»);

• шайлоого катышуудан баш тартуу жөнүндө билдирилди - 26 с/партия;

• шайлоого катышуудан баш тартуу жөнүндө билдиришкен жок - 25 с/партия;

• каттоодон өттү - 21 с/партия;

• каттоодон баш тартылды – ар кайсы с/партиялардан 9 талапкерге;

• өз ыктыяры менен шайлоого катышуудан баш тартты – 31 талапкер.

Алардын ичинен төмөнкү 21 саясий партия гана конституциялык мыйзамдын талаптарын аткарды, талапкерлердин тизмесин каттоо үчүн зарыл документтерди берип, Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы тарабынан катталды:

1. «Бүтүн Кыргызстан»

2. «Ата-Мекен»

3. «Ишеним»

4. «Ынтымак»

5. «Улуттар Биримдиги»

6. «Ата-Журт Кыргызстан»

7. «Ыйман Нуру»

8. «Альянс»

9. «Эл Үмүтү»

10. «Азаттык»

11. «Улуу-Журт»

12. «Мекенчил Эл»

13. «Кыргызстандын Бириктирүүчү патриоттук партиясы»

14. «Социал-демократтар»

15. «Аруузат-Эл Куту»

16. «Ордо»

17. «Багыт»

18. «Кыргызстан жашылдар лартиясы»

19. «Легалайз»

20. «Күчтүү регион»

21. «Жашасын Кыргызстан»

 

21 саясий партиянын тизмелеринде 1005 талапкер бар, алардын ичинде:

- эркектер – 643 (63,9%); аялдар – 362 (36%);

- майыптыгы бар талапкерлер – 46 (4,5%);

- ар кайсы этноско таандык талапкерлер – 185 (18,4 %);

- 35 жаштан ашпаган талапкерлер – 258 (25,6%).

 

5.2 Мажоритардык тутум боюнча:

“Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 601-беренесине ылайык бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча депутаттыкка талапкерлерди көрсөтүү шайлоо округдарынын тизмеси расмий жарыяланган күндөн тартып башталат жана шайлоо күнүнө 45 календардык күн калганда (б.а. 2021-жылдын 13-октябрына чейин (кошуп алганда) аяктайт.

КР БШКга бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча Жогорку Кеңештин депутаттыгына талапкерлерди көрсөтүү жөнүндө 381 арыз түштү, алардын ичинде:

- эркек талапкер – 349 (91,6%);

- аял талапкер – 32 (8,3%);

- өзүн-өзү көрсөткөндөр – 374;

- с/партиялардан – 7 («Альянс» с/партиясы -1; «Социал-демократтар» - 1; «Бүтүн Кыргызстан» - 1; «Ыйман-Нуру» - 2; «Кыргызстан» -1; «Улутман» - 1).

Бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча көрсөтүлгөн 381 талапкердин 330 талапкери КР БШКдан каттоодон өттү, көрсөтүлгөн 51 талапкер төмөнкү себептер боюнча каттоодон өткөн жок:

- каттоого чейин шайлоого катышуудан баш тартты – 17 талапкер ;

- жогорку кесиптик билими бар экендигин ырастаган документтери жоктугуна байланыштуу баш тартылды – көрсөтүлгөн 3 талапкерге;

• шайлоо күрөөсүн төкпөгөндүгүнө байланыштуу баш тартылды – 31 талапкерге.

Бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча катталган 330 талапкердин ичинен:

- 47 талапкер өздөрү арыз берип, шайлоого катышуудан баш тартты.

- 2 талапкерди каттоо жокко чыгарылды:

2021-жылы 18-ноябрда – № 26 Ленин шайлоо округу талапкер К.Жолдошбаев шайлоочуларды сатып алуу фактысы ырасталгандыгына байланыштуу.

2021-жылдын 28-ноябрындагы шайлоого республиканын бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча 282 талапкер катышты.

Облустар боюнча талапкерлердин саны төмөнкүдөй:

• Бишкек ш. – 26 талапкер ;

• Баткен облусу – 36 талапкер ;

• Джалал-Абад облусу – 44 талапкер ;

• Талас облусу – 12 талапкер ;

• Нарын облусу – 24 талапкер ;

• Ош облусу – 44 талапкер ;

• Чүй облусу – 57 талапкер ;

• Ысык-Көл облусу – 39 талапкер .

 

 

Талапкерлердин тизмелери жана алардын программалары жергиликтүү ЖМКларда жарыяланды, ошондой эле КР БШКнын сайтына «Талапкер» порталына https://talapker.shailoo.gov.kg шилтемеси боюнча жайгаштырылды.

 

6. Шайлоону маалыматтык жактан камсыздоо

 

6.1 Маалыматтык-түшүндүрүү иштери

“Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 22-беренесине ылайык көрсөтүлгөн, катталган талапкерлер жөнүндө, талапкердин жана саясий партиянын шайлоо фондунун каражаттарынын келип түшүүсү жана чыгымдалышы, талапкерлердин жана саясий партиялардын шайлоо фонддорундагы финансылык отчеттору жөнүндө шайлоочуларга маалымдоону Борбордук шайлоо комиссиясы жүзөгө ашырат.

Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы шайлоочулардын эркин эрк-ниетин эркин билдирүүлөрү жана шайлоонун айкын өтүшү үчүн шарттарды түзүү максатында 2021-жылдын 28-ноябрына дайындалган Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоону даярдоо жана өткөрүү алкагында масштабдуу маалыматтык өнөктүктү ишке ашырды.

Маалыматтык өнөктүк шайлоо процессинин бардык катышуучуларын камтыды жана маалыматтык-түшүндүрүү мүнөзгө ээ болду.

1. Аралаш шайлоо тутумунун өзгөчөлүктөрү, шайлоо мыйзамдарындагы өзгөртүүлөр, шайлоочулардын тизмесинен текшерүү, аялдар менен жаштардын өз талапкерлигин коюу мүмкүнчүлүктөрү, добуштарды саноонун аныктыгы, шайлоо процессинин бардык катышуучуларынын жоопкерчилиги, чет өлкөлөрдө добуш берүү ж.б. жөнүндө сурдокотормо жана субтитрлер менен эки тилде 56 видеоролик, эки тилде 8 аудиоролик даярдалды.

2. Видеороликтер 2021-жылдын 4-сентябрынан тартып санариптик обо телекөрсөтүүнүн бардык мамлекеттик, региондук, жеке менчик телеканалдардын жана кабелдик түйүндөрдүн оболорунда көрсөтүлдү. Аудио роликтер прокаты мамлекеттик радиостанциялардын оболорунда жүзөгө ашырылды. Ошондой эле видеороликтер КР Санариптик өнүктүрүү министрлиги, Бишкек шаар мэриясы, райондордун мамлекеттик администрациялары менен өз ара аракеттешип, Калкты тейлөөчү 27 борбордо жана бүткүл өлкө боюнча LED экрандарда , Бишкек шаарынын коомдук транспортунда көрсөтүлдү. Бардык видеороликтер КР БШКнын жана өнөктөш уюмдардын сайттарына, социалдык түйүндөрдө жайгаштырылды.

Шайлоо комиссияларынын мүчөлөрүн окутуу үчүн эки тилде 12 окутуучу видеоролик жана эки тилде 15 видео сабак даярдалып, облус телеканалдарына, социалдык түйүндөрдө, Кыргыз улуттук “Кабар” мааалымат агенттигине жайгаштырылды.

2. Республикалык жана региондук телеканалдарда теледебаттарды уюштуруу

Талапкерлердин теле көрсөтүүлөрдөгү дебаттары жана чыгып сүйлөөлөрү депутаттыкка талапкерлер тууралуу маалыматтардын маанилүү булагы болуп саналат. Бир мандаттуу округдар боюнча талапкерлердин дебаттары жана чыгып сүйлөөлөрү облустук телеканалдарда, Бишкектеги округдардагы талапкерлер үчүн “5-каналда” өттү. Партиялар ортосундагы дебаттар борбордук теле көрсөтүүдө – КТРК жана ЭлТР каналдарында уюштурулду. Дебаттардын графигин https://shailoo.gov.kg/kg/news/5882/ шилтемеси боюнча көрсө болот.

Бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча депутаттыкка талапкерлер үчүн региондордо алгач ирет теледебаттар жети облустун медиа борборлорунун базасында жана Бишкектеги округдардагы талапкерлер үчүн “5-каналда” уюштурулду. Региондордогу телеканалдарга техникалык колдоо көрсөтүү боюнча иштер жүргүзүлдү, 28 радио-“топчулук” сатылып алынды, баннерлер, алып баруучулар жана талапкерлер үчүн тумбалар даярдалды, 7 видеокамера сатылып алынды.

КТРК телеканалында саясий партиялардын лидерлеринин катышуусунда, ЭлТРде – жаштар менен аял талапкерлердин катышуусунда дебаттар уюштурулду. ЭлТР үчүн студия даярдалды.

Бардык облустук телеканалдар – алып баруучулар, редакторлор, режиссерлор үчүн дебаттарды өткөрүү боюнча тренингдер уюштурулду жана өткөрүлдү.

3) Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча талапкерлиги коюлган талапкерлер, бирдиктүү шайлоо округу боюнча саясий партиялар көрсөткөн талапкерлер тууралуу шайлоочуларга жапырт маалымдоону уюштурду.

21 саясий партиядан көрсөтүлгөн 1 015 талапкер жана бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча 296 талапкер тууралуу маалыматтар жарыяланды (*цифралар 24. 11.21-ж. карата абал боюнча берилди). Талапкерлер тууралуу маалыматтар төмөнкүлөрдү камтыйт: фото сүрөтү, программасы, урааны, туулган датасы, иштеген жери жана ээлеген кызмат орду тууралуу маалымат, штаб менен байланышуу боюнча маалымат.

Маалыматтар жалпысынан 150 миң нуска тираж менен 12 облустук газетанын, «Эркин Тоо» газетасынын атайын чыгарылыштарына жарыяланды. Шайлоочуларга санитардык ченемдер тууралуу маалыматтар берилди.

Талапкерлер тууралуу маалыматтар, талапкерлердин жана саясий партиялардын программалары менен онлайн режиминде КР БШКнын - https://talapker.shailoo.gov.kg/ky/parliamentary/ ресурсунан таанышса болот.

Ресурста ага кошумча шайлоо фонддору тууралуу маалыматтар – канча каражат түшкөнү, кимден түшкөнү, талапкер же партия тарабынан канча каражат эмнеге сарпталганы тууралуу маалыматтар жайгаштырылды.

Мындан тышкары, Борбордук шайлоо комиссиясы ошол эле гезиттердин атайын чыгарылыштарында, ошондой эле “Эркин Тоо”, “Для Вас” жана “Супер инфо” гезиттерине жаңы аралаш шайлоо тутуму, шайлоо участогунда добуш берүү жол-жобосу жана шайлоо бюллетендерин толтуруу эрежелери тууралуу маалыматтарды жарыялоону уюштурду.

 

4) Жалпы тираж 14,5 миң нускада ченемдик укуктук актылар , 22 окуу-усулдук колдонмо – 40,73 миң нускада, басылма продукциянын 34 түрү (плакат, лифлет, флаер, баннер, календарь, күбөлүк ж.б.) - 757 миң нускада басып чыгарылды, анын ичинде саясий партиялар тарабынан көрсөтүлгөн талапкерлер боюнча 2 494 шайлоо участогунун ар бирине төрт плакаттан бөлүү эсеби менен 10 200 плакат жана 36 бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча талапкерлер боюнча 9 956 плакат мамлекеттик жана расмий тилдерде даярдалды.

Добуш берүү үчүн шайлоо участогуна келип, шайлоочу участоктордо илинген ушул плакаттар аркылуу талапкерлер менен таанышууга мүмкүнчүлүк алды.

4. «Биринчи радио» 25 обо, «Ала-Тоо-24» 45 обо, региондук телеканалдар жана облустук медиа борборлор 44 берүү жана жаңылыктардын 100дөн ашык сюжетин, телеканалдар 40тан ашык обо уюштурду, интернет-басылмаларда эки тилде 80ден ашык макала жарыяланды.

5. Угуусунда жана сөз сүйлөөдө бузулуулары бар шайлоочуларга маалымдоо алкагында БШКнын CALL-борбору 0996-550-011255 whatsapp номери боюнча шайлоочулар менен видео байланышты иштете баштады, угуусунда жана сөз сүйлөөдө бузулуулары бар шайлоочулар ал боюнча өз суроолоруна жаңдоо тили менен жооп алууга мүмкүнчүлүктөрү болду. WhatsApp номери боюнча чалып, шайлоочулар Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеӊешинин депутаттарын аралаш тутум боюнча шайлоо, добуш берүү, үгүт жүргүзүү тартиби тууралуу актуалдуу маалымат алышты, шайлоочулардын тизмесинен өздөрүн текшеришти, ошондой эле башка маалыматтарды алышты.

Жалпысынан мындай мүмкүнчүлүктөн 47 шайлоочу пайдаланды.

1.  

   7. Жарандык билим берүү жана шайлоо технологиялары борборунун ишинин алкагында КР БШК эки долбоорду - «Шайлоо БОТ» жана «Жаныран» долбоорлорун ишке киргизди.

а) «Шайлоо БОТ» - КР БШКнын Жарандык билим берүү жана шайлоо технологиялары борборунун Кыргызстандагы биринчи расмий Telegram-БОТу, ал шайлоо жана шайлоо процесстери тууралуу маалымдоону жакшыртуунун негизи болуп кызмат кылат. Ал төмөнкүлөргө жардам берет:

• алдыдагы Жогорку Кеңешке шайлоо жөнүндө бардык маалыматтарды билүүгө;

• калктын шайлоо тутумундагы өзгөртүүлөр тууралуу кабардар болуусун жогорулатууга;

• БШКнын актуалдуу жаңылыктарына кирип, таанышууга;

• укук маданиятын арттырууга.

Шайлоо-бот Кыргыз Республикасынын калкынын бардык социалдык катмарларына жана жаш курак топторуна багытталган.

Шайлоо-ботто аны көчүрүп же атайын программаны жүктөп зарылчылыгы жок. Ал «Telegram» тиркемесинин ар бир пайдалануучусу үчүн жеткиликтүү. Шайлоо-ботко төмөнкү шилтеме боюнча кирүүгө болот: https://t.me/Shailoo_official_bot?start=ZGw6NTkzMjc

б) Жаш шайлоочулардын саны жыл сайын көбөйүүдө. Алдыдагы Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоодо 18 жашка чыккан жана шайлоочулардын тизмелерине киргизилген жаш шайлоочулардын саны 80 миңден ашык адамды түзөт.

«Жаныран» (Жаны жаран) долбоору – бул 18 жашка чыккан жаштардын шайлоо жана шайлоо процесстери, шайлоого катышуунун жана аң-сезимдүү чечим кабыл алуунун маанилүүлүгү тууралуу кабардар болуусун жогорулатуу үчүн алардын арасындагы кеңири масштабдагы маалыматтык өнөктүк.

«Жаныран» - бул интерактивдүү аянтча, ал жаштарга КР БШКнын сайтына жана ачык маалыматтарына жөнөкөйлөтүлгөн таризде кирүүгө, «Тизме» жана «Талапкер» маалыматтык порталына, ошондой эле КР БШКнын башка маалыматтык ресурстарына түз кирүүгө, шайлоо мыйзамдарындагы өзгөртүүлөр тууралуу маалымат алууга ж.б. мүмкүнчүлүк берет. Ал тууралуу кеңири маалыматты www.janyran.kg сайтынан алууга болот .

в) Жарандык билим берүү жана шайлоо технологиялары борборун илгерилетүү алкагында социалдык түйүндөрдө борбордун төмөнкү веб-беттери түзүлдү:

- Фейсбук (аккаунт: Жарандык билим берүү жана шайлоо технологиялары борбору);

- Инстаграм (аккаунт: civic_education_kg).

Бул веб-беттерде «Шайлоо БОТ» жана «Жаныран» долбоорлору тууралуу маалыматтар таратылды.

г) 2021-жылы 25-26-ноябрда Жарандык билим берүү борбору тарабынан БШКнын шайлоо процессинин катышуучулары менен ѳз ара аракеттешүү жана окутуу методологиясы бѳлүмү менен биргеликте шайлоочуларга алдыдагы парламенттик шайлоонун өзгөчөлүктөрү тууралуу маалыматтык өнөктүк уюштурулду.

Жаш шайлоочулар – Кыргыз Республикасына караштуу Мамлекеттик башкаруу академиясынын, И.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медицина академиясынын, Кыргыз мамлекеттик юридикалык университетинин, К.Карасаев атындагы Бишкек Мамлекеттик университетинин, М.Рыскулбеков атындагы Кыргыз экономикалык университетинин студенттери ыктыярчылардан болуп калышты.

Акция Бишкек шаарынын соода борборлорунун жана Калкты тейлөө борборлорунун аймактарында өткөрүлүп, анда шайлоо алдындагы үгүттүн белгилери камтылган жок.

Акция алкагында студенттер Жогорку Кеңештин ыйгарым укуктары жана Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоо тартиби тууралуу КР БШКнын маалыматтык материалдарын (лифлет жана буклет) таратышты.

1.  

   8. Социалдык түйүндөрдө - Facebook, Instagram, Telegramда КР БШКнын беттери иштейт. ТикТокто атайын веб-беттер ачылды.

   9. Шайлоо процессинин бардык этаптарындагы эрежелер, добуш берүү жол-жоболор, добуштарды саноо же санитардык ченемдер тууралуу маалымдоо алкагында КР БШКнын Youtube-каналына видеороликтер даярдалды (төмөнкү шилтеме боюнча көрсө болот: https://www.youtube.com/c/%D0%A6%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B7%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%9A%D0%A0

Шайлоо-2021 Телеграм-каналында - https://t.me/Shailoo2020TsikKR ;

Facebook бетинде - https://www.facebook.com/shailoo.kg;

• Instagram бетинде - https://www.instagram.com/tsik_kyrgyzstan/ .

 

6.2 9. Шайлоо процессинин субъектилерин окутуу жана алар үчүн тренингдер

БШК өнүктүрүү боюнча өнөктөштөрдүн көмөктөшүүсү менен шайлоо мыйзамдарынын ченемдерин түшүндүрүүгө, шайлоо процессинин бардык этаптарында бузууларга чара көрүүдө укук коргоо органдарынын, банк кызматкерлеринин, ЖМК өкүлдөрүнүн квалификациясын жогорулатууга багытталган бир катар окутуу семинарларын жана тренингдерди өткөрдү.

Шайлоо процессинин 50 миңден ашык ар түрдүү катышуучуларын окутуу уюштурулду. Алар:

• шайлоо комиссияларынын мүчөлөрүн окутуу үчүн 120 машыктыруучу (тренер);

• округдук шайлоо комиссияларынын 490 мүчөсү;

• участоктук шайлоо комиссияларынын 30 527 мүчөсү;

• КРдин консулдук жана дипломатиялык мекемелеринин өкүлдөрү;

• документтерди берүүдө биометрикалык идентификациядан өткөрүү боюнча 4 966 оператор;

• техникалык колдоо көрсөтүү тобунун 600 адиси;

• АЭУ боюнча 4 966 оператор; АЭУ боюнча 90 машыктыруучу;

• добуш берүү күнү иштөөчү биометрикалык идентификация боюнча 6 938 оператор;

• каржылоо эрежелери, парламент депутаттарын шайлоону даярдоого жана өткөрүүгө республикалык бюджеттен шайлоо комиссияларына бөлүнгөн акча каражаттары боюнча эсепке алуу жана отчёттуулук, ошондой эле талапкерлердин жана саясий партиялардын шайлоо фонддорун каржылоо эрежелери боюнча талапкерлердин, саясий партиялардын ыйгарым укуктуу өкүлдөрү, ОШК жана УШК бухгалтерлери, мүчөлөрү үчүн бүткүл өлкө боюнча – 25 тренинг;

• с/партиялардын өкүлдөрү жана талапкерлер – 10 тренинг;

• шайлоо мыйзамдарынын ченемдерин бузуулар боюнча чараларды иштеп чыгуу жана ал бузууларга карата чара көрүү боюнча укук коргоо органдарынын 600дөн ашык кызматкери – 10 тренинг;

• УКМКнын 76 кызматкери;

• судьялар, КР Президентинин Администрациясынын соттор жана прокуратура органдарынын кызматкерлери менен өз ара аракеттешүү бөлүмүнүн кызматкерлери;

• ЖМК онлайн жана офлайн, брифинг – 16 иш-чара, 2 Quiz Nights;

• жаштар – 8 иш-чара;

• байкоочулар – 8 иш-чара;

• аял-талапкерлер саясий лидерлик боюнча – 15 иш-чара;

• коомдук диалог, тегерек стол – 6 иш-чара.

 

7. Добуш берүү тартиби жана аны уюштуруу

 

7.1 Добуш берүү үчүн жай

• 2 080 добуш берүү үчүн жайда (УШК) пандустар орнотулган, бул УШКлардын жалпы санынын 85%ын түзөт. 2020-жылдын 1-февралына карата маалыматтар менен салыштырганда, пандустар орнотулган добуш берүү үчүн жайлардын саны 1 054 жайга көбөйгөн;

• ар бир УШК чоңойтуп көрсөтүүчү лупалар добуш берүү үчүн трафареттер, Брайль ариби менен басылган добуш берүү үчүн нускамалар менен жабдылган;

• бюллетендердеги округ боюнча талапкерлердин номерлерин, партиянын номерин жана ар бир партиянын тизмесиндеги конкреттүү талапкердин номерин тактоо үчүн добуш берүүчү ар бир кабинада талапкерлер, партиялардын талапкерлеринин тизмелери тууралуу маалыматтар менен маалымдамалар коюлду.

 

7.2 Шайлоо бюллетени

Добуш берүү күнү шайлоо участогунда шайлоочулардын тизмесине киргизилген шайлоочу 2 бюллетень алды:

► бири – бирдиктүү шайлоо округу боюнча,

► экинчиси – бир мандаттуу шайлоо округу боюнча.

Бирдиктүү шайлоо округу боюнча Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоодо шайлоо бюллетенинде чүчү кулак менен аныкталган кезектүүлүктө саясий партиялардын аталыштары көрсөтүлөт. Бир мандаттуу шайлоо округу боюнча шайлоодо бюллетень ал талапкерлердин фамилияларын, аттарын, аталарынын аттарын чүчү кулакта аныкталган кезекте камтыйт.

Шайлоо өткөрүү үчүн 7 327 923 бюллетень даярдалды, анын ичинде:

- бирдиктүү шайлоо округу үчүн 3 702 646 бюллетень. Мамлекеттик тилде – 2 970 167, расмий тилде – 732 489 бюллетень. Мындан тышкары, 2 494 бюллетень Брайль ариби менен даярдалды.

- бир мандаттуу шайлоо округдары үчүн - 3 625 277 бюллетень. Мамлекеттик тилде – 2 928 810, расмий тилде – 696 467 бюллетень. Мындан тышкары, 2 435 бюллетень Брайль ариби менен даярдалды.

7.3 Жайдан тышкары добуш берүү

Жайдан тышкары добуш берүү добуш берүү күнүнө чейин бир календардык күн калганда б.а. 2021-жылы 27-ноябрда саат 8ден 20га чейинки мезгилде шайлоочунун добуш берүү күнүнө 3 календардык күн калгандан кечиктирбестен берилген жазуу жүзүндөгү кайрылуусунун негизинде гана жүргүзүлөт. Участкалык шайлоо комиссиясы добуш берүү күнүнө чейин 2 күн калганда өзүнүн участогунда добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берүү мүмкүнчүлүгүн берүү тууралуу жазуу жүзүндө ага арыз берген шайлоочулардын реестрин илип коёт.

2021-жылы 27-ноябрда саат 8ден 20га чейин аймакта добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берүү өттү:

 

 

- бирдиктүү шайлоо округу боюнча – 1 344 шайлоочунун 642 шайлоочусу же (47,7%) үйлөрүндө жок болушту, калгандары башка себептер боюнча добуш берген жок;

- бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча – 1 393 шайлоочунун 659 шайлоочусу же (47,3%) үйлөрүндө жок болушту, калгандары башка себептер боюнча добуш берген жок;

Облустар боюнча кыйла толук маалымат менен БШКнын сайтынан таанышса болот.

7.4 Добуш берүү күнү

Бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча шайлоочулардын тизмесине киргизилгендердин саны – 3 619 292 шайлоочуну түздү, добуш берүүгө 1 232 582 шайлоочу катышты, бул шайлоочулардын жалпы санынын 34,05%ын түздү.

Бирдиктүү шайлоо округу боюнча шайлоочулардын тизмесине киргизилгендердин саны – 3 703 420 шайлоочуну түздү, добуш берүүгө 1 281 622 шайлоочу катышты, бул шайлоочулардын жалпы санынын 34.61%ын түздү.

Майыптыгы бар шайлоочулар (МБА):

Кыргыз Республикасынын Конституциясы тарабынан ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү жарандар үчүн шайлоо жана шайлануу, шайлоодо жана референдумда добуш берүүгө катышуу укугу кепилденген. БШК майыптыгы бар жарандардын шайлоо укуктарын ишке ашыруу үчүн зарыл жана жетиштүү шарттарды камсыздоо боюнча иштерди туруктуу негизде жүргүзүп келүүдө.

Майыптыгы бар шайлоочулардын шайлоого катышуусуна шарттарды түзүү үчүн 2 080 жайда пандустар орнотулду, бул участкалык комиссиялардын жалпы санынын 85%ын түзөт. Ар бир УШК чоңойтуп көрсөтүүчү лупалар добуш берүү үчүн трафареттер, Брайль ариби менен басылган добуш берүү үчүн нускамалар менен жабдылды. Үгүт материалдарынын жеткиликтүү болушу үчүн шарттар түзүлгөн, үгүт материалдарын 1%дан кем эмеси атайын форматта даярдалды.

Ар бир шайлоо участогу боюнча МБАлардын санынын иш жүзүндөгү эсеби түзүлдү. Муктаждык картасына ылайык 2025 шайлоо участогунда МБАлардын жалпы саны 15 864 шайлоочуну түздү, добуш берүүгө майыптыгы бар 6 177 шайлоочу катышты, бул 38,93%ды түзөт.

Майыптыгы бар шайлоочулардын жигердүүлүгү, ошону менен бирге жоопкерчилиги, жалпысынан жогору болгондугун белгилей кетүү зарыл.

 

 

Чет өлкөлөрдө добуш берүү:

Чет өлкөлөрдө добуш берүүнү уюштуруу үчүн 29 өлкөдө были 59 шайлоо участогу түзүлдү, алардын 10у алгач ирет төмөнкү шаарларда түзүлдү:

• Россия –Казань, Краснодар, Самара, Томск жана Хабаровск шаарлары;

• АКШ –Нью-Йорк жана Чикаго шаарлары;

• Түркия –Анталья ш.;

• Италия – Кальяри ш.;

• Венгрия – Будапешт ш..

Катталган 84 128 шайлоочунун 9 825 шайлоочусу добуш берүүгө катышты, бул 11,67%ды түзөт.

Шайлоо комиссияларынын эң көп саны – 21 шайлоо комиссия, Россия Федерациясында жайгашкан, аларда 58 572 шайлоочу катталган, бул чет өлкөлөрдө катталган шайлоочулардын жалпы санынын 69,62%ын түзөт. Добуш берүүгө 7 076 шайлоочу катышты, бул 12,08%ды түзөт.

28 өлкөдө жайгашкан калган 38 шайлоо участогунда– 25 556 шайлоочу катталган, бул чет өлкөлөрдөгү шайлоочулардын жалпы санынын 30,38%ын түзөт. Добуш берүүгө 2 749 шайлоочу катышты, бул 10,75%ды түзөт.

Төмөнкү таблицада чет өлкөлөрдөгү жаңы 10 участоктогу жигердүүлүк боюнча чакан талдоо жүргүзүлдү:

 

 

 

8. Добуш берүүнүн жыйынтыгын белгилөө жана шайлоонун натыйжаларын аныктоо

8.1 Бир мандаттуу округдар боюнча:

Бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча шайлоочулардын тизмесине киргизилгендердин саны – 3 619 292 шайлоочуну түздү, добуш берүүгө 1 232 273 шайлоочу катышты, бул шайлоочулардын жалпы санынын 34,04%ын түздү.

Бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоого 282 талапкер катышты.

Мында, жыйынды таблицаны түзүүдө округдук шайлоо комиссияларынын чечимдеринин негизинде добуш берүүнүн жыйынтыгы жараксыз деп таанылган 63 шайлоо участогу боюнча маалыматтардын алып салынгандыгы эске алынды.

* 63 шайлоо участогу боюнча маалыматтарды алып салуу менен

 

“Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 64-беренесине ылайык бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Жогорку Кеңештин шайланган депутаты деп ушул бир мандаттуу шайлоо округу боюнча добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын кыйла көп добушун (добуштардын жөнөкөй көпчүлүгү) алган талапкер таанылат.

Бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча добуш берүүнүн жыйынтыгы тууралуу округдук шайлоо комиссияларынын чечимдеринин негизинде БШК ар бир округда КР ЖКнын шайланган депутатын аныктады.

Шайлоочулардын кыйла көп добушу бардык талапкерлерге каршы берилгендиктен, БШК Бишкек шаарынын № 27 Биринчи май жана № 29 Свердлов шайлоо округдарында шайлоо болбой калды деп тааныды жана кайра шайлоо өткөрүлөт.

** № 27 Биринчи май жана № 29 Свердлов бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын кайра шайлоону жекшембиге – 2022-жылдын 27-февралына дайындады.

Бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча кыйла кененирээк маалымат 2-тиркемеде баяндалды.

«Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 64-беренесинин жана бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо натыйжалары тууралуу Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын 2021-жылдын 9-декабрындагы № 795, № 796, № 797, № 798, № 799, № 800, № 801, № 802; 2021-жылдын 10-декабрындагы № 805, № 806, № 807, № 808, № 809, № 810, № 811, № 812; 2021-жылдын 11-декабрындагы № 816, № 817, № 818, № 819; 2021-жылдын 12-декабрындагы № 820, № 821, № 822, № 823, № 824, № 825, № 826; 2021-жылдын 13-декабрындагы № 827, № 828, № 830, № 831; 2021-жылдын 14-декабрындагы № 832, № 833 токтомдорунун негизинде бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча төмөнкү талапкерлер шайланган депутаттар деп таанылды:

1. Ажибаев Чынгыз Ильяскожоевич – № 1 Лейлек бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

2. Ражабалиев Нурлан Аскаралиевич – № 2 Баткен бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

3. Атажанов Ырысбек Ысламович – № 3 Кадамжай бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

4. Бакиров Өмүрбек Мирзараимович – № 4 Көк-Жар бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

5. Коргонбай уулу Жусупбек – № 5 Ноокат бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

6. Нурбаев Жалолидин Паязидинович – № 6 Араван бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

7. Осмонов Айбек Жапарович – № 7 Ош бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

8. Алимбеков Нурбек Каарыевич – № 8 Төлөйкөн бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

9. Матраимов Искендер Исмаилович – № 9 Кара-Суу бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

10. Толонов Данияр Эрмекович –№ 10 Куршаб бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

11. Примов Улан Бердибаевич – № 11 Алай бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

12. Сатыбалдиев Эльмурза Ракиевич – № 12 Өзгөн бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

13. Икрамов Тазабек Икрамович – № 13 Сузак бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

14. Ташиев Шаирбек Кыдыршаевич – № 14 Жалал-Абад бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

15. Алтынбеков Айбек – № 15 Базар-Коргон бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

16. Сыдыков Бактыбек Усенович – № 16 Ноокен бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

17. Шакиев Нурланбек Тургунбекович – № 17 Аксы бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

18. Турсунбаев Азизбек Атакозуевич – № 18 Ала-Бука бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

19. Сулайманов Кундузбек Кошалиевич – № 19 Токтогул бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

20. Джумабеков Дастанбек Артисбекович – № 20 Манас бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

21. Чойбеков Бактыбек Каныбекович – № 21 Талас бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

22. Азыгалиев Нурланбек Асанбекович – № 22 Жайыл бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

23. Ханджеза Карим Лемзарович – № 23 Москва бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

24. Кенжебаев Аманкан Батырбекович – № 24 Сокулук бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

25. Атамбаев Сеидбек Алмазбекович – № 25 Аламүдүн бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

26. Абиров Жаныбек Болотбекович – № 26 Ленин бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

27. Бекешев Дастан Далабайевич – № 28 Октябрь бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

28. Таштанбеков Акбокон Дукенович – № 30 Ысык-Ата бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

29. Саккараев Медербек Джаманкулович – № 31 Чүй-Кемин бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

 

30. Самыйкожо Мирлан – № 32 Кочкор бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

31. Бакасов Улан Болотбекович – № 33 Нарын бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

32. Малиев Арсланбек Касымакунович – № 34 Жети-Өгүз бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

33. Түмөнбаев Акылбек Тогузбаевич – № 35 Ак-Суу бир мандаттуу шайлоо округу боюнча;

34. Сарбагышев Максатбек Канатбекович – № 36 Ысык-Көл бир мандаттуу шайлоо округу боюнча.

8.2 Бирдиктүү округ боюнча:

Бирдиктүү шайлоо округу боюнча шайлоочулардын тизмесине киргизилгендердин саны – 3 703 420 шайлоочуну түздү, добуш берүүгө 1 281 622 шайлоочу катышты, бул шайлоочулардын жалпы санынын 34.61%ын түздү.

Бирдиктүү шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоого катышуу үчүн 21 саясий партиядан талапкерлердин тизмелери катталды. Бардыгы болуп 1046 талапкер көрсөтүлдү, алардын ичинен 1037 талапкер катталган. Өз арыздары боюнча 32 талапкер тизмеден чыгарылган.

“Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 37 жана 64-беренелерине ылайык, округдук шайлоо комиссияларынан түшкөн протоколдордун негизинде, алардан алынган добуш берүүнүн жыйынтыгы тууралуу маалыматтарды кошуу жолу менен Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы тарабынан жалпысынан бирдиктүү шайлоо округу боюнча добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө жыйынды маалыматтар боюнча жыйынды таблица түзүлдү.

Мында, жыйынды таблицаны түзүүдө округдук шайлоо комиссияларынын чечимдеринин негизинде жыйынтыгы жараксыз деп табылган 20 шайлоо участогу боюнча маалыматтар алынып салынганы эске алынган.

* 20 шайлоо участогу боюнча маалыматтарды алып салуу менен

Жыйынды таблицанын негизинде «Бирдиктүү шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоонун натыйжалары жана добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө» № 2 протокол түзүлдү.

“Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 64-беренесинин 2-бөлүгүнүн 1-пунктуна ылайык, добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын добуштарынын жалпысынан республика боюнча 5 пайызынан, ар бир облус, Бишкек жана Ош шаарлары боюнча добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын добуштарынын 0,5 пайызынан азын алган саясий партиялар, талапкерлердин тизмелери депутаттык мандаттарды бөлүштүрүүдөн чыгарылат.

 

Ага ылайык, республика боюнча добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын 5%дан аз добушун алган 15 саясий партия депутаттык мандаттарды бөлүштүрүүдөн чыгарылды:

 

«Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 64-беренесинин 2-бөлүгүнүн экинчи абзацына ылайык, добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын добуштарынын жалпысынан республика боюнча 5 жана андан көп пайызын, ар бир облус, Бишкек жана Ош шаарлары боюнча добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын добуштарынын 0,5 жана андан көп пайызын алган талапкерлердин тизмелерин көрсөткөн саясий партиялар депутаттык мандат алышат.

Ага ылайык, 6 саясий партия депутаттык мандаттарды бөлүштүрүүгө киргизилди:

* КР Жогорку Сотунун 28.12.21-ж. чечимин эске алуу менен.

Талапкерлер жана алардын добуштарынын саны тууралуу кыйла кененирээк маалымат 3-тиркемеде.

2021-жылы 2-декабрда БШК Жарандык көзөмөл комитети менен биргеликте парламенттик шайлоого катышкан саясий партиялардын жана жалпыга маалымдоо каражаттарынын өкүлдөрү менен жолугушуу өткөрдү.

БШК жана Жарандык көзөмөл комитети автоматтык эсептөөчү урналардын (АЭУ) маалыматтарынын жана добуштарды кол менен саноонун аныктыгын көз карандысыз түрдө текшерүү үчүн Топ түзүүнү сунуштады. Топко саясий партиялардын, талапкерлердин өкүлдөрү, коомдук уюмдардын жана ЖМК өкүлдөрү кирди.

2021-жылы 10-декабрда көз карандысыз түрдө текшерүү Тобу Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо боюнча КР БШКнын, округдук жана участкалык шайлоо комиссияларынын мүчөлөрүнүн, саясий партиялардын, талапкерлердин өкүлдөрүнүн, коомдук уюмдардын жана ЖМК өкүлдөрүнүн катышуусунда 6 региондо (Жалал-Абад, Ош, Нарын, Ысык-Көл, Талас жана Чүй облустары) жайгашкан 12 округдук шайлоо комиссияларында шайлоочулардын добуштарын кайталап саноо өткөрдү. Кайталап саноо 67 шайлоо участогунда жүргүзүлдү.

Кыйла кененирээк маалымат 4-тиркемеде баяндалды.

“Бирдиктүү шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоодо добуш берүүнүн жыйынтыктары жана шайлоонун натыйжалары жөнүндө” БШКнын 15.12.2021-ж. №836 токтомуна ылайык Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин 54 депутаттык мандаты төмөнкү саясий партиялардын ортосунда бөлүштүрүлдү:

 

«Ата-Журт Кыргызстан» – 15 депутаттык мандат;

«Ишеним» – 12 депутаттык мандат;

«Ынтымак» – 9 депутаттык мандат;

«Альянс» – 7 депутаттык мандат;

«Бүтүн Кыргызстан» – 6 депутаттык мандат;

«Ыйман Нуру» – 5 депутаттык мандат.

«Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 64-беренесинин 4-бөлүгүнүн биринчи абзацына ылайык, депутаттык мандаттардын төмөнкү саны шайлоочулардын кыйла көп добуштарын алган аял талапкерлердин арасында төмөнкү тартипте бөлүштүрүлсүн:

«Ата-Журт Кыргызстан» – 5 депутаттык мандат;

«Ишеним» – 4 депутаттык мандат;

«Ынтымак» – 3 депутаттык мандат;

«Альянс» – 2 депутаттык мандат*;

«Бүтүн Кыргызстан» – 2 депутаттык мандат;

«Ыйман Нуру» – 2 депутаттык мандат.

* КР Жогорку Сотунун 28.12.21-ж. чечимин эске алуу менен.

Төмөнкү саясий партиялардан талапкерлер бирдиктүү шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин шайланган депутаттары деп таанылды:

«Ата-Журт Кыргызстан»:

1. Торобаев Бакыт Эргешевич

2. Исмаилов Фархат Даткабаевич

3. Сарыбашов Таалайбек Насирбекович

4. Маткеримов Айбек Тураталиевич

5. Токторбаев Жеңишбек Шермаматович

6. Сулайманов Эльдар Нурланович

7. Сабиров Равшанбек Азатович

8. Садырбаева Жылдыз Эсенбековна

9. Козуев Алишер Абибиллаевич

10. Кыдыкбаев Жаныбек Султанович

11. Масабиров Талайбек Айтмаматович

12. Исаева Джамиля Кубанычбековна

13. Нарматова Надира Азимовна

14. Талиева Камила Абдыразаковна

15. Култаева Гулшаркан Оконовна

«Ишеним»:

1. Алиев Медербек Кубанычевич

2. Джусупов Эмилбек Ра ТИМ инович

3. Таалайбек кызы Жылдыз

4. Омурзаков Суйунбек Абдылдаевич

5. Ормонов Улугбек Зулпукарович

6. Сыдыгалиев Нурбек Омурбекович

7. Мураталиев Марат Молдонович

8. Шабазов Бахридин Валиевич

9. Жакышов Русланбек Шергазиевич

10. Темирбаева Миргул Омурзаковна

11. Абдибаева Айсара Нышановна

12. Султанбекова Чолпон Аалыевна

«Ынтымак»:

1. Кокулов Эрулан Калчороевич

2. Мажитова Шарапаткан

3. Мамытов Талант Турдумаматович

4. Тентишев Бакыт Эркинович

5. Сыдыков Мурадил Жанышбекович

6. Маматалиев Марлен Абдырахманович

7. Түлөбаев Балбак Зарлыкович

8. Исатбек кызы Аида

9. Лурова Лейла Хияновна

«Альянс»:

1. Айдарбеков Чингиз Азаматович

2. Сулайманов Алтынбек Турдубаевич

3. Исираилов Азамат Алмазбекович

4. Алимжанов Фарходбек Айбекович

5. Акаев Жанар Кубанычович*

6. Молдобекова Гулкан Сакиновна

7. Алимжанова Нилуфар Якубжановна

* КР Жогорку Сотунун 28.12.21-ж. чечимин эске алуу менен.

«Бүтүн Кыргызстан»:

1. Мадумаров Адахан Кимсанбаевич

2. Масалиев Исхак Абсаматович

3. Токтошев Эмиль Токтакунович

4. Эрбаев Алишер Ташбаевич

5. Нарматова Орозайым Кочконбаевна

6. Кожокулова Гуля Акматкуловна

«Ыйман Нуру»:

1. Кадырбеков Нуржигит Кадырбекович

2. Айжигитов Султанбай Абдрашитович

3. Мамасадыков Замирбек Дуйшалыевич

4. Ашимова Динара Ашимовна

5. Раимбачаева Винера Калыбековна

 

9. Шайлоону каржылык камсыз кылуу

 

9.1 Республикалык бюджеттен каржылоо

«Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 40-беренесинин 1-бөлүгүнө ылайык, «шайлоо комиссияларынын шайлоону даярдоо жана өткөрүү боюнча чыгымдары республикалык бюджеттин эсебинен жүргүзүлөт».

БШКнын 2021-жылдын 16-сентябрындагы № 701 токтому менен Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоону даярдоого жана өткөрүүгө чыгымдардын сметасы 592 531 000 млн. сом. жалпы суммасында 36 ОШКны жана 2494 УШКны (анын ичинде республиканын чегинен тышкары жайгашкан 59 УШК) күтүүгө, шайлоо комиссияларынын мүчөлөрүнүн (анын ичинде республиканын чегинен тышкары жайгашкан 59 УШК), ишке тартылган операторлордун жана укук коргоо органдарынын кызматкерлеринин эмгек акыларына бекитилген.

Республиканын чегинен тышкары жайгашкан шайлоо участокторунун шайлоону уюштурууга, өткөрүүгө чыгымдар 18 000 000 сом суммасында бекитилген. Мындан тышкары, КР ТИМдин кайрылуусуна байланыштуу, муктаждыктар жана иштин өзгөчөлүктөрү эске алынып, 2021-жылдын 10-октябрындагы № 773 токтому менен БШК 4 126 000 сом суммасында чыгымдардын кошумча сметасын бекитти. Көрсөтүлгөн сумма ТИМдин эсептешүү эсептеринде болду жана буга чейин өткөрүлгөн шайлоо өнөктүктөрүнүн натыйжасы боюнча акча каражаттарынын калдыгы болуп саналат. Ошентип, ТИМдин жыйынтык суммасы 22 126 000 сомду түздү.

Алдын ала жыйынтыктар боюнча 2021-жылдын 28-ноябрына дайындалган Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоону даярдоого жана өткөрүүгө 542 330 667 сом сарпталды, алдын ала калдык (үнөм) 32 200 333 сомду түздү.

Маалымат үчүн: чыгымдардын жалпы суммасынан243 949 631 сом – эмгек акы жана 42 776 373 сом – Соцфондго чегерүүлөр (17,25%).

 

 

9.2 Бир мандаттуу округдар боюнча:

«Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 41-беренесинин 16-бөлүгүнүн 1 жана 4-пункттарына ылайык, бир мандаттуу шайлоо округу боюнча добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын 5 пайыздан кем эмес добушун алгандарга жана шайлоо болбой калды же жараксыз деп таанылган учурда шайлоо күрөөсү кайтарып берилет.

Бир мандаттуу шайлоо округдары боюнча 282 талапкер (алардын 17си – аялдар) катышты, алар БШКнын депозит эсебине ар бири 100 000 сомдон шайлоо күрөөсүн төгүштү, алардын жалпы суммасы 28 200 000 сомду түздү.

Бир мандаттуу шайлоо округу боюнча добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын 5 пайыздан кем эмес добушун алган талапкерлердин саны 156 адамды түздү (алардын 7өө – аялдар). Шайлоо өткөн жок деп таанылган эки бир мандаттуу шайлоо округунда шайлоого катышкан талапкерлердин саны 11 адамды түздү. Өз фондусунун каражаттарынын өлчөмү жана ага түшкөн каражаттардын бардык булактары, ошондой эле бардык чыгымдар тууралуу Жыйынтык каржы отчётун тапшыргандан кийин ошол төккөн ар бир талапкерге 100 миң сом суммасында шайлоо күрөөсү кайтарылып берилет.

Талапкерлерге кайтарылуучу шайлоо күрөөсүнүн жалпы суммасы 16 млн. 600 миң сомду түзөт.

Калган 11 млн. 500 миң сом (150 талапкерден) сумма мыйзам ченемдери боюнча республикалык бюджетке чегерилүүгө тийиш.

 

 

9.3 Бирдиктүү округ боюнча:

«Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 41-беренесинин 16-бөлүгүнө ылайык, бирдиктүү шайлоо округу боюнча добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын 1 пайыздан кем эмес добушун алган саясий партияларга шайлоо күрөөсү кайтарып берилет. Саясий партия шайлоо бюлеттенинин тексти жана формасы бекитилгенге чейин шайлоого андан ары катышуудан баш тартса дагы шайлоо күрөөсү кайтарып берилет.

Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоого 21 саясий партия катышты, БШКнын депозит эсебине түшкөн шайлоо күрөөсүнүн жалпы суммасы 21 000 000 сомду түздү.

Бирдиктүү шайлоо округу боюнча добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын 1 пайыздан кем эмес добушун алган саясий партиялардын саны – 12ни түздү. Алардын ар бирине кайтарылып берилүүчү төгүлгөн шайлоо күрөөсүнүн суммасы 1 000 000 сомду түзөт.

Саясий партияларга кайтарылуучу шайлоо күрөөсүнүн жалпы суммасы 12 000 000 сомду түзөт.

 

 

9 саясий партия добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын 1 пайыздан кем добушун алган, ошентип, 9 000 000 сом суммасындагы акча каражаты республикалык бюджетке чегерилүүгө тийиш.

 

Шайлоо процессинин финансылык айкындуулугу боюнча чаралардын Планынын алкагында алгач ирет «Финансылык айкындуулук» (ФА АМТ) деп аталган талапкерлердин жана саясий партиялардын шайлоо фонддорунун айкындуулугунун автоматташтырылган тутуму иштелип чыгып, пайдаланууга берилгендигин белгилей кетүү керек.

Шайлоо мыйзамдарына киргизилген акыркы өзгөртүүлөргө ылайык иштерди (кызмат көрсөтүүлөрдү) аткаруу үчүн талапкердин, саясий партиянын жана жеке, юридикалык жактардын ортосундагы эсептешүүлөр накталай эмес тартипте гана жүзөгө ашырылат.

БШК тарабынан киргизилген шайлоо процессинин каржылык айкындуулугунун стандартынын маңызы “Финансылык ачык-айкындуулук” (ФА АМТ) автоматташтырылган маалымат тутуму аркылуу талапкерлердин, саясий партиялардын шайлоо фонддорунун акча каражаттарынын келип түшүү жана чыгымдалышы тууралуу так, толук маалыматтарды төмөнкү форматта БШКнын сайтына чыгарып, көрсөтүү болуп саналат:

- атайын эсепке качан, кимден, канча акча каражаты түштү;

- кайсы товар, кызмат көрсөткөндүк үчүн качан, кимге жана канча сарпталды.

«Түндүк» электрондук ведомстволор аралык өз ара аракеттешүү тутуму аркылуу банк мекемелеринен алынган маалыматтар БШКнын сайтындагы «Талапкер /Шайлоо фонду» бетте автоматтык түрдө көрсөтүлүп турат.

Маалымат жеке маалыматтар жана банк сыры тууралуу мыйзамдардын талаптары эске алынуу менен жарыяланат (б.а. каражаттарды төгүүчүнүн маалыматтарды ачык жарыялоого макулдугу менен) жарыяланат.

БШКнын көзөмөлдөө-текшерүү тобу (ККТ) өз ыйгарым укуктарынын алкагында банк мекемелеринен алынган маалыматтарды контролдойт жана талдоого алат.

Төмөнкүлөр ККТ контролунун предмети болуп саналат:

- талапкерлердин, саясий партиялардын шайлоо фонддоруна акча каражаттарын төгүүчү субъектилер (уруксат берилген жана тыюу салынган);

- ар бир субъектиден каражат түшүү жана сарптоо суммаларынын чектери (себеби ар бир объект боюнча уруксат берилген субъектилердин так чектери бар);

- каржы операцияларын жүргүзүү мөөнөттөрү.

Төлөмдөрдүн коддору болгондугуна, төлөмдөрдүн эмнеге багытталганын толук баяндоого, иденттелбеген субъектилерден атын атабай (анонимдүү) кайрымдуулук берүүнү жокко чыгарууга баардык транзакциялар текшерилүүгө тийиш.

БШК ФА АМТнын мүмкүнчүлүктөрү акча каражаттарын жөнөткөн жана алган ар бир жакты иденттөөгө мүмкүнчүлүк түзөт.

2021-жылдын 24-ноябрына карата саясий партиялардын шайлоо фонддоруна 208 418 372.50 сом түшкөн, 162 252 129,38 сом сарпталган; бир мандаттуу округдар боюнча талапкерлердин шайлоо фонддоруна 240 585 745,00 сом түшкөн, 182 084 873,40 сом сарпталган.

2020-жылдагы КР ЖКга шайлоодогу шайлоо өнөктүгүн каржылоону 2020-жылдагы КР ЖКга шайлоодогу шайлоо менен салыштырмалуу талдоо төмөнкүнү көрсөттү: 2020-жылы 16 саясий партиянын шайлоо фонддоруна түшкөн каражаттардын суммасы 2021-жылы 21 саясий партиянын шайлоо фонддоруна түшкөн каражаттардын суммасынан 3,2 эсе көп болгон, ал эми сарпталган каражаттардын суммасы тийиштүүлүгүнө жараша 4,1 эсе көп болгон (таблицаны караңыз).

 

Шайлоо фонддорун түзүүнүн жана атайын эсептерди мыйзамдарда каралган жаңы ченемдери жана жол-жоболору шайлоо фонддорунун каражаттарын максатсыз пайдалануунун тобокелин минималдаштырды жана шайлоо процессинин бардык катышуучулары үчүн шарттарды теңештирди.

 

10. Шайлоо талаш-тартыштары, даттануулар жана арыздар

 

Шайлоонун эркиндигинин кепилдиктерин камсыз кылуу, шайлоочулардын жана шайлоо процессинин башка катышуучуларынын конституциялык укуктарын, мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, алардын кызмат адамдарынын, шайлоо комиссияларынын, саясий партиялардын жана башка органдар менен уюмдардын аракеттерине (аракетсиздигине) же чечимдерине даттануу мүмкүнчүлүктөрүн сактоо жана ишке ашыруу максатында Борбордук шайлоо комиссиясында төмөнкү жумушчу топтор иштеди:

1) Ыкчам чара көрүүнүн координациялык тобу (ЫЧКТ) (БШКнын 2020-жылдын 4-февралындагы №33 токтому менен бекитилген “Ыкчам чара көрүүнүн координациялык тобунун (ЫЧКТ) ишинин тартиби жөнүндө” Жобо);

2) Кыргыз Республикасында шайлоо жана референдумдарды өткөрүү учурунда шайлоочулардын жана шайлоо процессинин башка катышуучуларынын арыздарын жана даттанууларын кароо боюнча Жумушчу топ (БШКнын 2017-жылдын 10-июлундагы №217 токтому менен бекитилген “Кыргыз Республикасында шайлоону жана референдумдарды өткөрүү учурунда шайлоочулардын жана шайлоо процессинин башка катышуучуларынын арыздарын жана даттанууларын кароо боюнча Жумушчу топ жөнүндө” Жобо);

3) Шайлоочуларды жана шайлоо процессинин башка субъекттерин маалымдоо маселелери үгүт жүргүзүү эрежелери боюнча Жумушчу топ (БШКнын 2020-жылдын 26-июнундагы N 115 токтому менен бекитилген “Шайлоочуларды жана шайлоо процессинин башка субъекттерин маалымдоо маселелери жана үгүт жүргүзүү эрежелери боюнча Жумушчу топ жөнүндө” Жобо).

15.12.2021-ж. чейин бардыгы КР БШКга 386 арыз, даттануу, кайрылуу түштү.

Анын ичинде төмөнкүлөргө түштү:

• БШКнын Ыкчам чара көрүүнүн координациялык тобуна – 221;

• БШКнын шайлоочулардын арыздарын жана даттанууларын кароо боюнча Жумушчу тобуна – 107;

• БШКнын Шайлоочуларды маалымдоо маселелери үгүт жүргүзүү эрежелери боюнча Жумушчу тобуна – 55;

• Шайлоо документтерин кабыл алуу жана текшерүү боюнча Жумушчу тобуна – 3.

 

1. Арыздардын/кайрылуулардын категориялары:

• Шайлоочуларды сатып алуу ыктымалдыгы тууралуу – 87;

• Шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү шарттарын бузуу тууралуу – 125;

• Административдик ресурсту кыянат пайдалануу ыктымалдыгы тууралуу – 44;

• Шайлоочуларды ташып келүү тууралуу – 4;

• Шайлоочуларды тизмелер боюнча белгилөө тууралуу – 4;

• Добуш берүүнүн купуялыгын бузуу тууралуу – 1;

• Участкалык шайлоо комиссияларынын ишине даттануу – 25;

• Шайлоо фондун каржылоо тартибин бузуу тууралуу – 4;

• Талапкерди/талапкерлердин тизмесин каттоону жокко чыгаруу тууралуу – 6;

• Талапкерди жазык жоопкерчилигине тартууга макулдук берүү жөнүндө тергөө органдарынын өтүнмөсү – 3;

• Талапкер тууралуу билип туруп жалган маалымат таратуу жөнүндө – 6;

• Бюллетенди фотого тартуу жөнүндө – 3;

• АЭУнун бузулушу жөнүндө – 11;

• Бейбаштык, коркутуу, кысымга алуу жөнүндө – 9;

• Добуштарды кол менен саноо жөнүндө – 25;

• Добуш берүүнүн жыйынтыгын жокко чыгаруу жөнүндө – 9;

• Чектердеги жана протоколдордогу айырмачылыктар тууралуу – 1.

• Башка бузуулар - 14

 

2. Региондор:

• Бишкек ш. – 103

• Баткен облусу – 15

• Жалал-Абад облусу – 28

• Ысык-Көл облусу – 22

• Нарын облусу – 29

• Ош облусу – 76

• Талас облусу – 23

• Чүй облусу – 90

 

3. Укук коргоо органдары көргөн чаралар:

• сотко чейинки өндүрүш боюнча 15 материал сотко жөнөтүлдү:

  1. ОшМУ окутуучулары Б.Д. Идаевге, Р.Б. Жандозовго, Т.А. Турдубаевге карата – студенттерди үгүт иштерине тарткандыгы үчүн КР ЖжКнын 87-1-беренеси «административдик ресурсту кыянат пайдалануу» боюнча;

  2. Куршаб айыл. музыкалык мектебинин окутуучусу М. Абдыманап уулуна карата – окуучу кыздарын үгүт иштерине тарткандыгы үчүн КР ЖжКнын 87-1-беренеси «административдик ресурсту кыянат пайдалануу» боюнча;

  3. Сокулук ККП ААК башкы бухгалтери С.С. Незвановага карата – баш ийген кызматкерин талапкердин пайдасына үгүт иштерине тарткандыгы үчүн КР ЖжКнын 87-1-беренеси «административдик ресурсту кыянат пайдалануу» боюнча;

  4. М.О. Сыдыковго карата – №26 Ленин шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкер К. Жолдошбаевдин пайдасына акысыз бензин алууга талон таратууну уюштургандыгы үчүн КР ЖК 192-беренесинин 2-бөлүгү “шайлоочуларды сатып алуу” боюнча;

  5. жаран А. Женалиевге карата (мурда «Азаттык» саясий партиясынын ишенимдүү адамы болгон) акысыз бензин алууга талон таратууну уюштургандыгы үчүн КР ЖК 192-беренесинин 2-бөлүгү “шайлоочуларды сатып алуу” боюнча;

  6. жаран М. Жээнкуловго карата (алдын ала маалыматтар боюнча, «Азаттык» саясий партиясынын пайдасына сатып алуу үчүн) КР ЖК 192-беренесинин 2-бөлүгү “шайлоочуларды сатып алуу” боюнча;

  7. жарандар Х.Гоиповго жана Ф. Норматовго карата (алдын ала маалыматтар боюнча, №4 Көк-Жар шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкер О. Бакировдун пайдасына сатып алуу үчүн) КР ЖК 192-беренесинин 2-бөлүгү “шайлоочуларды сатып алуу” боюнча;

  8. жарандар М.А. Ибрагимовага жана Д.Р. Ташпулатовага карата, (алдын ала маалыматтар боюнча «Ынтымак» саясий партиясынын пайдасына сатып алуу үчүн) КР ЖК 192-беренесинин 2-бөлүгү “шайлоочуларды сатып алуу” боюнча;

  9. жаран Н. Болатбековго карата (алдын ала маалыматтар боюнча, «Ишеним» саясий партиясынын пайдасына сатып алуу үчүн) КР ЖК 192-беренесинин 2-бөлүгү “шайлоочуларды сатып алуу” боюнча;

  10. жарандар Н. Маркеловго жана А. Аралбаевага карата (алдын ала маалыматтар боюнча, «Ишеним» саясий партиясынын пайдасына сатып алуу үчүн) КР ЖК 192-беренесинин 2-бөлүгү “шайлоочуларды сатып алуу” боюнча;

  11. жаран Б.Абдылдаевага карата (алдын ала маалыматтар боюнча №25 Аламүдүн шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкер Б. Бегалиевдин, ошондой эле «Ынтымак» саясий партиясынын пайдасына сатып алуу үчүн) КР ЖК 192-беренесинин 2-бөлүгү “шайлоочуларды сатып алуу” боюнча;

  12. М.Т. Раишовго карата “Манас Ордо” комплексинин кызматкерлерин үгүт иш-чараларына тарткандыгы үчүн КР ЖжКнын 87-1-беренеси боюнча;

  13. жарандар А.Д. и Ж.К. карата (алдын ала маалыматтар боюнча, «Альянс» саясий партиясынын пайдасына сатып алуу үчүн) КР ЖК 192-беренесинин 2-бөлүгү “шайлоочуларды сатып алуу” боюнча;

  14. Ы.Тойбековго карата “Бүтүн Кыргызстан” саясий партиясынан талапкер Э.Б. Дюшембиеванын пайдасына сатып алгандык үчүн КР ЖК 192-беренесинин 2-бөлүгү “шайлоочуларды сатып алуу” боюнча;

  15. А.Пахомовго карата талапкер Т.Дайырбековдун пайдасына сатып алгандык үчүн КР ЖК 192-беренесинин 2-бөлүгү “шайлоочуларды сатып алуу” боюнча;

• 149 факт боюнча материалдар номенклатуралык ишке эсептен чыгарылды/кылмыш/жорук курамы болбогондуктан териштирүү токтотулду/жазык ишин козгоодон баш тартылды;

• 19 факт боюнча материалдар компетенция боюнча чара көрүү үчүн шайлоо комиссиясына жөнөтүлдү;

• 2 факт боюнча прокуратура органдары тарабынан тиешелүү мамлекеттик органдарга сунуштама жөнөтүлдү;

• 1 факт боюнча текшерүү жүргүзүлүүдө.

 

• БШК/ОШК көргөн чаралар:

• талапкер/саясий партиянын талапкерлеринин тизмесин каттоону жокко чыгаруу жөнүндө чечим кабыл алынды- 3:

• №26 Ленин шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкер К. Жолдошбаевди каттоо жокко чыгарылды;

• «Социал-демократтар» саясий партиясынан талапкер Р. Момбековду каттоо жокко чыгарылды (КР Жогорку Сотунун токтому менен БШКнын чечими жокко чыгарылды);

• Чүй-Кемин шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкер М.Д. Саккараевди каттоо жокко чыгарылды;

• 1 саясий партияга жазуу жүзүндөгү эскертүү берилди:

• «Азаттык» саясий партиясына

• төмөнкү талапкерлерге шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежелерин жана тартибин бузгандык үчүн жазуу жүзүндөгү эскертүү берилди – 19:

• Нурбек уулу О. - №32 Кочкор шайлоо округу боюнча талапкерге;

• Н. Талиповго - №3 Кадамжай шайлоо округу боюнча талапкерге;

• Ш. Ташиевге - №14 Жалал-Абад шайлоо округу боюнча талапкерге;

• Б. Бегалиевге - №25 Аламүдүн шайлоо округу боюнча талапкерге;

• Д. Бекешевге - №28 Октябрь шайлоо округу боюнча талапкерге;

• К. Мамыровго - №31 Чүй-Кемин шайлоо округу боюнча талапкерге ;

• Б.К. Райымкуловго - №22 Жайыл шайлоо округу боюнча талапкерге;

• У. Примовго- №11 Алай шайлоо округу боюнча талапкерге;

• Б.Э. Тентишевге - «Ынтымак» саясий партиясынан талапкерге;

• Д. А. Эдигеевге - №30 Ысык-Ата шайлоо округу боюнча талапкерге;

• М.Р. Назарбековго - №20 Манас шайлоо округу боюнча талапкерге;

• Ю.В. Лилиенталга - № 13 Сузак шайлоо округу боюнча талапкерге;

• А.А. Мадалиевге - № 2 Баткен шайлоо округу боюнча талапкерге;

• Д. Джумабековго - №20 Манас шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге;

• Ж., Камчиевге - №7 Ош шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге;

• Э.М. Абдыкадыровго - № 21 Талас шайлоо округу боюнча талапкерге;

• Ш.А. Умарбековго – «Ишеним» саясий партиясынан талапкерге;

• Г.О. Култаевага - «Ата Журт Кыргызстан» саясий партиясынан талапкерге;

• Э.Т. Аширбаевге - №24 Сокулук шайлоо округу боюнча талапкерге;

• шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежелерин жана тартибин бузгандык үчүн талапкерлерге оозеки эскертүү берилди – 1:

• «Бүтүн Кыргызстан» саясий партиясына

• башка жактарга/уюмдарга эскертүү берилди – 12:

• Кыргыз Республикасынын Коомдук телерадиоберүү корпорациясына (КТРК);

• М. Мурзаевге - №2017 УШК төрагасы, шайлоо процессине байланышпаган иши үчүн;

• жаран А.И. Коваленкого - “Манас” СКнын грек-рим күрөшү боюнча машыктыруучу, шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежелерин жана тартибин бузгандык үчүн;

• «Super kg» интернет порталына - шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежелерин жана тартибин бузгандык үчүн оозеки эскертүү берилди;

• жаран М. Мамадалиевге - негизсиз даттануулар менен кайрылгандыгы үчүн эскертүү берилди;

• жаран М. Чынгараевге - талапкер тууралуу билип туруп жалган маалымат тараткандыгы үчүн;

• жаран А. Асанбековго – анык эмес маалымат бергендиги үчүн;

• жаран Л.Н. Быстровага (үйком) – шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежелерин жана тартибин бузгандык үчүн эскертүү берилди;

• жаран А.А. Конурбаевге – УШК ичинде тартипти бузгандык үчүн;

• №1133, 5300, 2104 УШК төрагаларына

• шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежелерин жана тартибин бузгандык үчүн 41 талапкерге/башка жактарга 345 000 сом суммасында айып пул салынды:

• А.Т.Түмөнбаевге – №35 Ак-Суу шайлоо округу боюнча өзүн өзү көрсөткөн талапкерге 7 500 сом өлчөмүндө;

• А.А. Эгембердиевге – «Ата-Журт Кыргызстан» с/п КР ЖК депутаттыгына талапкер 7 500 сом өлчөмүндө;

• А.Р. Ташиевге - №22 Ленин шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7 500 сом өлчөмүндө;

• А.Н. Шыкмаматовго - «Ынтымак» с/п КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7 500 сом өлчөмүндө;

• Б. Бегалиевге - №25 Аламүдүн шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7 500 сом өлчөмүндө;

• М. Жунусовго - № 33 Нарын шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• Ч. Капаровго - № 33 Нарын шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• У. Бакасовго - № 33 Нарын шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 15 000 сом өлчөмүндө (ар бири 7500 сом өлчөмүндө 2 жолу);

• А. Баатырбековго - № 33 Нарын шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• М. Шеримкуловго - «Азаттык» саясий партиясынан КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• Б. Э. Тентишевге – «Ынтымак» саясий партиясынан КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• Д.А. Джумабековго - №20 Манас шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 30 000 сом өлчөмүндө (ар бири 7500 сом өлчөмүндө 4 жолу);

• И. Маннановго - Араван шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• К. Малтаевага - «Социал-демократтар» саясий партиясынан КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• М. Рыскуловго - № 30 Ысык-Ата шайлоо округу боюнча шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• З. Абдувалиевго - №25 Аламүдүн шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• М.Р. Назарбековго - №20 Манас шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• А.Д. Таштанбековго - №30 Ысык-Ата шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• М.К. Кунакуновго - № 26 Ленин шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• Ж.Б. Абировго - № 26 Ленин шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• А. Омолдошевага - № 32 Кочкор шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• И. Жороевге - № 1 Лейлек шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• Б. Аманалиевге - «Ата-Журт» саясий партиясынан КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• И. Карамушкинага - «Социал-демократтар» саясий партиясынан КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• М. Бекитаевге - «Ыйман-Нуру» саясий партиясынан КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• Б. Шабазовго - «Ишеним» саясий партиясынан КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• С.С. Кудаяровго - «Бүтүн Кыргызстан» саясий партиясынан КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• Ж. К. Зикировго - № 23 Москва шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• А.А. Райымжановго - «Азаттык» саясий партиясынан КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• Р.Р. Ташиевге - № 31 Чүй-Кемин шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• С.К. Ибраевге - № 34 Жети-Өгүз шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• Б.У. Сыдыковго - № 16 Ноокен шайлоо округу боюнча КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• А.Ж. Бакировго - «Бүтүн Кыргызстан» саясий партиясынан КР ЖК депутаттыгына талапкерге 7500 сом өлчөмүндө;

• А. Толоновага - депутаттыкка талапкер Д. Бекешевдин шайлоо боюнча ыйгарым укуктуу өкүлүнө 7500 сом өлчөмүндө;

• жаран Д. Тургуналиевге - 7500 сом өлчөмүндө;

• жаран А. Касымовага - 7500 сом өлчөмүндө;

• жаран И.А.Чотобаевге - 7500 сом өлчөмүндө;

• жаран И.Л. Торакуловго - 7500 сом өлчөмүндө;

• жаран Б. Омурзаковага – 7 500 сом өлчөмүндө;

• жарандар Л. Мадумаровго жана К. Салиевге - 7500 сом өлчөмүндө.

• тиешелүү органдарга жөнөтүү жөнүндо чечим кабыл алынды - 4:

• Бишкек ЭЭЗ директору К. Тайчабаровго карата шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежелерин жана тартибин бузгандык үчүн мыйзамдарга ылайык тиешелүү чараларды көрүү үчүн материалдарды КР Президентинин Администрациясына жөнөтүү жөнүндө чечим кабыл алынды;

• ОшМУ жетекчилигине карата баш ийген кызматкерлерине талаптагыдай контролдун жоктугу үчүн, ОшМУ жетекчилигинин жоопкерчилигин кароо жана тиешелүү чараларды көрүү үчүн КР Министрлер Кабинетине жана КР Билим берүү жана илим министрлигине сунуштама жөнөтүлдү;

• «Акыркы жанылыктар» Youtube-каналына карата КР БжК 45-беренесинде каралган административдик жоопкерчиликке тартуу үчүн ээлерин аныктоо максатында материалдарды ыйгарым укуктуу ИИБге жөнөтүү жөнүндө чечим кабыл алынды;

• «Кадастр» ММ а Базар-Коргон филиалынын директору - А. Султаналиевге карата тартиптик жоопкерчиликке тартуу жөнүндө маселени кароо үчүн КР Жер ресурстары боюнча мамлекеттик агенттигине кат жөнөтүлдү.

• 8 факт боюнча түшүндүрмө берилди;

• 8 факт боюнча акты түзүлдү;

• 11 факт боюнча бузулуулар четтетилди.

 

Сот талаш-тартыштары:

БШКнын 23 чечими сот тартибинде даттанылды (биринчи инстанциядагы сотто - 23, Жогорку Сотто - 12). Анын ичинде 19 күчүндө калтырылды, БШКнын 2 чечими Административдик сотто жокко чыгарылды (талапкер Т.Т. Мамытовду каттоого байланыштуу административдик иштер; талапкер Р.Ч. Момбековду каттоо жокко чыгарылды); БШКнын 1 чечими Административдик сотто жарым-жартылай жокко чыгарылды ( «Альянс» с/п арызы боюнча); БШКнын 1 чечими жокко чыгарылды, Жогорку Сотко даттануу стадиясында (талапкер М.Дж. Саккараевдин кассациялык даттануусу боюнча ).

 

11. Программалык-техникалык камсыздоо, киберкоопсуздук

 

Депутаттарды шайлоо тартибинин өзгөрүшү шайлоодо добуш берүү жыйынтыгынын маалыматтарынын жыйындысы жана бюллетендерди АЭУ окушу үчүн колдонулуучу электрондук Маалыматтык шайлоо тутумун (МШТ) программалык камсыздоого өзгөртүүлөрдү киргизүү боюнча ишти кыска мөөнөттө жана киберкоопсуздук боюнча бардык талаптарды сактоо менен жүргүзүүнү талап кылды.

Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы Маалыматтык шайлоо тутумунун модулун өркүндөтүү үчүн каржылоо булагын аныктоо жана тышкы техникалык жардамды тартуу боюнча иштер жүргүзүлдү.

Сүйлөшүүлөрдүн жыйынтыгы боюнча, Кореянын эл аралык кызматташуу боюнча агенттигинин Кыргыз Республикасындагы Өкүлчүлүгү Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы менен Кореянын эл аралык кызматташуу боюнча агенттигинин Кыргыз Республикасындагы Өкүлчүлүгү ортосундагы өз ара кызматташуу жөнүндө Меморандумга кол коюу менен жогоруда көрсөтүлгөн милдеттерди жүзөгө ашыруу үчүн техникалык жардам берүүгө даяр экендигин билдирди.

Шайлоону программалык-техникалык камсыздоо боюнча көрүлгөн чаралар:

- Санариптик өнүктүрүү министрлиги тараптан шайлоочуларды идентификациялоо программасы жаңыртылды (добуш берүүнүн эки тутуму боюнча, ошондой эле жергиликтүү шайлоо боюнча шайлоочуларды эсепке алуу өз-өзүнчө жүргүзүлөт),

- партиялар жана ар бир талапкер үчүн добуштарды саноо боюнча АЭУ үчүн программа иштелип чыкты,

- АЭУдан маалыматтардын жыйындысынын жана добуш берүүнүн эки тутуму боюнча добуш берүү жыйынтыгын сайтта автоматтык түрдө көрсөтүү программасы иштелип чыкты.

 

Маалыматтык шайлоо тутумун (МШТ) төмөнкүлөрдөн турат:

• модем менен автоматтык эсептөөчү урнадан (АЭУ) – ар бир УШКга 2 АЭУдан берилди, ошондой эле ОШКларды резерв – 20%

• маалыматтарды өткөрүп берүү боюнча байланыштын корголгон каналдарынан;

• байланыштын негизги жана резервдеги каналдарынын сервердик жана түйүндүк жабдууларынан;

• АЭУдан маалыматтардын жыйындысы боюнча программалык камсыздоодон;

• МШТ сайтынан – newess.shailoo.gov.kg.

 

Шайлоочуларды идентификациялоо жабдууларынын бардыгы 6 541 комплекти УШКларга жөнөтүлдү. Саны 5 692 АЭУ ар бир УШКга 2 АЭУдан жана ОШКларга 20% резерв эсебинен УШКларга таратылып берилди.

Добуш берүү күнү МШТ байланыш каналдары бузулбай иштеди жана АЭУдан маалыматтар токтоосуз түшүп турду. Системалык администраторлор тарабынан саат 10.00, 12.00, 14.00, 16.00 жана 18.00дө добуш берген шайлоочулар тууралуу маалыматтар маалыматтык шайлоо тутумуна киргизилип, киргизилгенден кийин 15-20 минут бою МШТ сайтында көрсөтүлүп турду.

Шайлоо аяктагандан кийин саат 21.30га карата БШКнын борбордук серверине дээрлик 90% автоматтык эсептөөчү урнадан маалыматтар түштү, алар автоматтык түрдө МШТ сайтында көрсөтүлдү. Маалыматтарды өткөрүп берүү башталган учурга карата алгач ирет 10 минут бою (20:10до) 710унан (29,16%) маалыматтар түштү, 20:30га карата - 1599унан (65,7%), 21:00гө карат – 2057 (84,5%), ал эми 21:30гө карата – 2171инен (89,2%) маалыматтар түштү (1-сүрөт).

 

Кол менен саноонун натыйжалары дагы протоколдор УШКлардан ОШКларга түшкөнүнө жараша таблица форматында МШТ сайтында көрсөтүлүп турду. Добуш берүүнүн жыйынтыгынын максималдуу айкындуулугун жана жарандарга ыкчам жеткирүү максатында, УШКдан түшкөн документтердин графикалык көчүрмөлөрү АЭУнун жардамы менен топтоо тутумуна жөнөтүлүп, БШКнын – protocol.shailoo.gov.kg сайтында көрсөтүлүп турду.

 

МШТ комплексинин үзгүлтүксүз иштөөсүн жана анын маалыматтык коопсуздугун камсыздоо боюнча программалык-аппараттык тутумдар жана сервердик жабдуулар штаттык режимде иштеди. БШКнын сайтына жана интернет-мейкиндигиндеги башка маалыматтык ресурстарга кирүү бул веб-ресурстун бардык пайдалануучуларына бузулуусуз жана “тынып калуусуз” уюштурулду. Кирүүлөрдүн эң жогорку чеги 28-ноябрда саат 21:00дө байкалды, бул убакта 51488 клик болду (2-сүрөт).

1-ноябрдан тартып 27-ноябрга чейин (кошуп алганда) БШКнын серверине 16768 кибер-чабуул аракети (бузуу аракети) болду, ал эми 2021-жылы 28-ноябрда добуш берүү күнү – 66504 чабуул болду. Кибер-чабуул дүйнөнүн 14 өлкөсүнөн жасалды. МШТнын колдонулуучу коргоо тутуму аркылуу бардык чабуулдардын мизи ийгиликтүү кайтарылды.

 

 

12. Эл аралык жана коомдук байкоочулар

 

• Республикасында шайлоону уюштуруу жана өткөрүү ачык-айкын жүзөгө ашырылат, ушуга байланыштуу шайлоого эл аралык жана коомдук байкоочулардын катышуусу абдан маанилүү. Эл аралык байкоочулар шайлоону даярдоого жана добуш берүүнү өткөрүүгө байкоо жүргүзүү үчүн жетиштүү укуктарга ээ. Эл аралык байкоочулар өз пикирин эл алдында баяндоого, пресс-конференция өткөрүүгө, фото-, видео жана аудиожазманы жүзөгө ашырууга, ар кандай деңгээлдеги шайлоо комиссияларын түзүүгө, шайлоочулардын тизмелерин түзүүнүн жүрүшүнө, шайлоочуларды маалыматтык жактан камсыздоого ж.б. байкоо жүргүзүүгө укуктуу.

2021-жылдын 23-ноябрына карата БШК төмөнкү уюмдардын өкүлдөрү болуп саналган 736 эл аралык байкоочуну аккредиттеди:

 

Парламенттик шайлоону даярдоого жана өткөрүүгө байкоо жүргүзүү үчүн төмөнкү уюмдар эл аралык байкоочуларын жөнөтүшкөн:

• КМШ Миссиясы (КМШ ПААнын жана ЖККУ ПАнын топторун кошо алганда) -190 байкоочу;

• ЕККУ ДИАУБ Миссиясы – 288 байкоочу (50 узак мөөнөттүү жана
  238 кыска мөөнөттүү);

• ЕККУ парламенттик ассамблеясынын Миссиясы – 70 байкоочу;

• Европа Кеңешинин парламенттик ассамблеясынын Миссиясы – 14 байкоочу;

• ТҮРК парламенттик ассамблеясынын Миссиясы -19 байкоочу;

• ШКУ Миссиясы – 17 байкоочу;

• Түрк тилдүү мамлекеттердин уюмунун Миссиясы – 9 байкоочу;

• Ислам кызматташтык уюмунун Миссиясы – 5 байкоочу ж.б.

КР БШКга КР ЖК депутаттарын шайлоону даярдоого жана өткөрүүгө байкоо жүргүзүү ниети жана өз коомдук байкоочуларын каттоо жөнүндө төмөнкү 7 коммерциялык эмес уюмдан билдирме түштү:

- «Жалпы иш» коомдук фонду;

- «Таза Шайлоо Ассоциациясы» укуктук жактардын бирикмеси;

- «Эгль» коомдук фонду;

- «Социалдык технологиялар агенттиги» коомдук бирикмеси;

- «Тынчтык фонду» коомдук фонду;

- «Коомар Медиа» коомдук фонду;

- «Жарандык демилгелер» коомдук фонду.

Алардын ичинен БШКда 5 КЭУдан 14 коомдук байкоочу катталды.

КМШ жана ЕККУ ДИАУБ миссиялары борбордогу эле эмес, өлкөнүн региондорундагы шайлоо процессине байкоо жүргүзүү боюнча узак мөөнөттүү иш алып барышты.

Атап айтканда, КМШ Миссиясы 2021-жылдын 8-ноябрынан тартып байкоо жүргүзө баштады, Миссия байкоочулары шайлоо комиссияларынын иштери менен жеринде таанышуу үчүн Бишкек шаарынан тышкары Ысык-Көл, Нарын, Чүй облустарына барышты.

КМШ Миссиясы БШКнын уюшкандыкта иш жүргүзгөнүн белгиледи, участкалык жана округдук комиссиялар шайлоону өткөрүү үчүн керектүү шарттары бар (байланыш каражаттары менен камсыздалышы, укуктук жана усулдук адабияттын бар болушу). БШКнын ишинин ачык-айкындыгы өзүнчө белгиленди (БШКнын бардык жыйналыштары реалдуу убакыт режиминде YouTube аркылуу көрсөтүлдү).

КМШ Миссиясы өзүнүн берген баасында жалпысынан шайлоого таасир этпей турган аз сандагы бузууларды белгиледи.

ЕККУ ДИАУБ Миссиясы өз билдирүүсүндө өткөн парламенттик шайлоону атаандаш, эркин жана жакшы уюштурулган шайлоо катары мүнөздөдү. БШК комплекстүү маалыматтык өнөктүк өткөрдү, тренингдер, семинарлар өткөрүлдү, медиаплатформаларда жана мамлекеттик телеканалдарда түшүндүрүүчү видеороликтер таратылды, аларда майыптыгы бар адамдар үчүн үгүт жана маалыматтык материалдарга айрыкча көңүл бурулду. Байкоо жүргүзүлгөн бардык 139 участок өз убагында ачылды, Байкоо жүргүзүлгөн 1054 учурдун 96%ында добуш берүү процесси оң бааланды.

Ошол эле учурда шайлоонун чечүүчү өңүттөрүндө мыйзамдардагы абдан кенен өзгөртүүлөр, шайлоочулардын көңүлдөрүнүн калуусу, шайлоо алдындагы үгүттүн жайбаракаттыгы, айрым ОШКларда жыйналыштардын үзгүлтүк менен өткөрүлүшү кемчилик катары көрсөтүлдү.

• тилдүү мамлекеттердин уюмунун Миссиясы Бишкек шаарынын 16 шайлоо участогунда байкоо жүргүздү. Байкоочулар шайлоо участокторуна толук кире алышты, расмий адамдардан кеңири маалымат алышты, талапкерлер жана алардын өкүлдөрү менен жолугушуу өткөрүштү. Миссия өткөн шайлоого ачык-айкын жана улуттук мыйзамдарга ылайык шайлоо катары баа беришти. Саясий партиялар үчүн шайлоо күрөөсүн 5 миллион сомдон 1 миллион сомго чейин төмөндөтүлгөндүгүнө оң баа берилди жана мындай өзгөртүүлөр кыргыз коомунун бийликтеги ар түрдүү сегментинин өкүлчүлүгүн жакшыртаары белгиленди. Шайлоо участоктору майыптыгы бар адамдар үчүн жеткиликтүү болду, COVID-19 пандемиясына байланыштуу участоктордо зарыл санитардык чаралар көрүлдү, ЖМК аркылуу шайлоо процесси кеңири чагылдырылып турду.

Ошондой эле Миссия өздөрүнүн конституциялык укуктарын ишке ашыруусу үчүн чет өлкөлөрдөгү жүз миңдеген кыргызстандыктарды каттоо боюнча бийлик кошумча чараларды көрөт деп үмүттөнгөндүгүн билдирди.

ШКУ Миссиясынан 19 байкоочу – ШКУга мүчө мамлекеттердин илимий, мыйзам чыгаруу жана шайлоо ведомстволорунун, дипломатиялык өкүлчүлүктөрдүн өкүлдөрү, ошондой эле ШКУ Катчылыгынын кызмат адамдары байкоо жүргүздү.

2021-жылдын октябрынан тартып ШКУ Катчылыгы тарабынан КР шайлоо мыйзамдарына жана республикада шайлоо өткөрүү тажрыйбасына талдоо жүргүзүлдү.

Заманбап маалыматтык жана санариптик технологияларды пайдаланууга – биометрикалык маалыматтар боюнча шайлоочуларды идентификациялоо, ар бир участокто АЭУну колдонууга, байкоочулар көрүп контроль жүргүзүүсү үчүн атайын жабдуулар (кабина, монитор) менен жабдууга, shailoo.gov.kg веб-сайт аркылуу БШКнын ишин ар тараптуу чагылдырууга, «Тизме» мамлекеттик порталында шайлоочулардын электрондук тизмесине, БШКнын сайтында даттануулардын жана кайрылуулардын Реестринин онлайн режиминде иштөөсүнө, мобилдик телефондор аркылуу, социалдык түйүндөрдүн жана мобилдик тиркемелердин жардамы менен шайлоо участокторунун номерин текшерүү мүмкүнчүлүгүнө айрыкча көңүл бурушту.

Миссиянын байкоочулары иштеген мезгилде 120дан ашык шайлоо участокторунда болушту, Миссиянын мүчөлөрү байкоо жүргүзүү үчүн участокторду өз алдынча тандады.

• Миссиясы республиканын парламентине шайлоо ачык-айкын өткөндүгүн, легитимдүүлүгүнөн күмөн санагандай шайлоо мыйзамдарын бузуу байкалбагандыгын белгиледи.

Ислам кызматташтык уюмунун Миссиясынан Элчи А. Боубакар жана 4 байкоочу өкүл болду, алар КР ЖКга өткөн шайлоону жогору баалап, шайлоо процессин уюштуруу жана техникалык жактан жабдуу жагынан Ислам кызматташтык уюмуна мүчө башка мусулман мамлекеттери үчүн үлгү болорун белгилешти.

Мындан тышкары, Азербайжандын, Беларустун, Грузиянын, Казакстандын, Латвиянын, Литванын, Мальдивдин, Молдованын, Россиянын, Румыниянын, Тажикстандын, Түркиянын, Украинанын жана Өзбекстандын шайлоо органдарынын өкүлдөрү тарабынан дагы шайлоого байкоо жүргүзүлдү.