Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы Ноокат шаарында 2021-жылдын 28-ноябрына дайындалган Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоону даярдоо жана өткөрүү алкагында Программасынын БУУнун Өнүктүрүү Программасынын колдоосу менен депутаттыкка талапкерлерди,  саясий партиялардын өкүлдөрүн, округдук шайлоо комиссияларынын мүчөлөрүн жана банк кызматкерлерин окутуу өткөрдү.

Тренингдин темасы: “2021-жылдагы Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо: Талапкерлердин, саясий партиялардын шайлоо өнөктүгүн каржылоосунун айкындуулугу. Үгүт иштери жана шайлоо талаш-тартыштарын кароо”.

БШК мүчөсү Узарбек Жылкыбаев алдыда өтүүчү парламенттик шайлоонун өзгөчөлүктөрү, “Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамына киргизилген өзгөртүүлөр, ошондой эле шайлоо процессинин, добуш берүүнүн аныктыгына жана айкындуулугуна, шайлоонун атаандаштыгына багытталган Борбордук  шайлоо комиссиясынын чаралары жана ресурстары тууралуу чогулгандарга маалымат берди.

Талапкерлерди көрсөтүү жана каттоо тартиби, анын ичинде бирдиктүү шайлоо округу боюнча талапкерлердин тизмесин көрсөтүү мөөнөтү шайлоо дайындалган күндөн тартып башталып, добуш берүү күнүнө чейин 45 календарлык күн калганда (2021-жылдын 13-октябрына чейин (кошуп алганда) аяктаары тууралуу айтылды. Жогорку Кеңештин депутаттыгына талапкерлердин тизмесин көрсөтүү укугуна белгиленген тартипте каттоодон өткөн жана\же кайра каттоодон өткөн саясий партиялар ээ болот. Талапкерлердин тизмесин көрсөтүү жөнүндө чечим (2-форма) саясий партиянын съездинде жашыруун добуш берүү менен кабыл алынат.

Саясий партиянын съездинде талапкерлердин тизмесин көрсөтүүдө  жашыруун добуш берүү жол-жоболорун камсыздоо жана сактоо саясий партияга жүктөлөр. Депутаттыкка талапкерлерди көрсөтүү боюнча саясий партиянын съездине Борбордук шайлоо комиссиясынын мүчөсү, Жумушчу топтун катышууга укуктуу. Саясий партия төмөнкү өкүлчүлүктү эске алууга милдеттүү: бир жыныстагы талапкерлердин 70 пайыздан ашпоосу, мында саясий партиялардан көрсөтүлгөн аял жана эркек талапкерлердин тизмесиндеги кезектешүү айырмасы үч позициядан ашпоосу; 35 жаштан ашпаган талапкерлердин 15 пайыздан кем болбоосу, мында алардын ичинен кеминде 3 талапкер алгачкы 25 талапкердин тизмесине киргизилиши керек; ар кандай этносторго таандык талапкерлердин 15 пайыздан кем болбоосу, мында алардын ичинен кеминде 3 талапкер алгачкы 25 талапкердин тизмесине киргизилиши керек; кеминде 2 талапкердин - ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелген адамдардан болуусу, мында булардын бири биринчи 25 талапкердин тизмесине киргизилиши керек.

Катышуучулар талапкерлердин, саясий партиялардын шайлоо фонддорун түзүү тартибин, шайлоо өнөктүгүн каржылоонун эрежелерин окуп-үйрөнүштү. Талапкердин, саясий партиянын шайлоо фондун түзүү, акча каражаттарынын чыгымдалыш тартибин бузуусу, шайлоо фондунун чыгымдарынын чектелген суммасынан ашырып жиберүүсү, каржы отчетторун бербөөсү жана жарыялабоосу, талапкерлердин, саясий партиялардын  отчетторунда анык маалыматтарды берүүсү Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган жоопкерчиликке алып келет. Өзүнүн шайлоо өнөктүгүн каржылоодо талапкер, саясий партия шайлоо фондунун каражаттарынан тышкары, талапкердин шайлоо фондуна келип түшкөн акча каражаттарынын жалпы суммасынын 0,5 пайыздан ашыгын түзгөн башка акча каражаттарын пайдаланганда, же талапкер, саясий партия өзүнүн шайлоо фондунун каражаттарынан чыгымдарды шайлоо фондундагы каражаттардын бардык чыгымдарынын белгиленген суммасынын чегинен 0,5 пайыздан ашык чыгымдаганда талапкерди, талапкерлердин тизмесин каттоо жокко чыгарылат. Бузуу фактысын аныктоо максатында БШК бийликтин мамлекеттик органдарына, фискалдык жана укук коргоо органдарына, ЖӨБ органдарына жардам сурап кайрылууга укуктуу.

Катышуучуларга шайлоо комиссияларына даттанууларды, арыздарды берүү мөөнөттөрү, аларды кароо мөөнөттөрү, арыз,  даттануу менен шайлоо комиссияларына ким кайрыла ала тургандыгы түшүндүрүлдү,  арызды кароонун натыйжасы боюнча конституциялык-укуктук (шайлоо) жоопкерчиликке же Кыргыз Республикасынын Бузуулар жөнүндө кодексине ылайык жоопкерчиликке тартууга мүмкүн экендиги белгиленди.

Ошондой эле шайлоо мыйзамын бузуулар үчүн укуктук жоопкерчилик изилденди. Алсак, шайлоочунун, шайлоо комиссиясынын мүчөсүнүн, Кыргыз Республикасынын Президенттигине талапкердин, депутаттыкка же жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аткаруу органынын башчысынын кызмат ордуна талапкердин, талапкердин ишенимдүү адамынын, ыйгарым укуктуу өкүлүнүн, байкоочунун, эл аралык байкоочунун укуктарын бузуу 3-категориядагы айып пул салууга алып келет (жеке жактарга 5 500 сом, укутук жактарга 17 000 сом). Жеке жана юридикалык жактардын белгиленген мөөнөттөрдө шайлоолорду даярдоо жана өткөрүү үчүн шайлоо жөнүндө мыйзамдарда каралган зарыл маалыматтарды же материалдарды шайлоо комиссиясына тапшырбоосу, ушуга тете эле комиссиянын ыйгарым укуктарынын чектеринде кабыл алынган чечимдерди жана талаптарды аткарбоо 1 категориядагы айып пул салууга алып келет (укуктук жактарга 5 000 сом).

КР БШК аппаратынын маалымат бөлүмү