Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын Төрагасы Н.Шайлдабекованын БУУнун Башкы катчысынын жардамчысы, БУУнун Өнүктүрүү программасынын Европа жана КМШ өлкөлөрү үчүн региондук бюросунун Директору Мирьяна Сполярич Эггер менен жолугушуусу болуп өттү.

КР БШК Төрагасы Н.Шайлдабекова жолугушууга келгендиги жана шайлоо укугун жана процессин өнүктүрүү маселелерине көңүл бөлгөндүгү үчүн Сполярич Эггер Мирьяна айымга ыракмат айтып, бул кыргыз тараптан шайлоо тутумун демократиялаштыруу боюнча Кыргыз Республикасынын күч-аракеттерине БУУнун колдоо көрсөтүүсүнүн белгиси катары кабыл алынып жаткандыгын билдирди.

Кыргызстан демократиялаштыруу процессинде, анын ичинде шайлоо процессинде баардык деңгээлдеги шайлоолор боюнча оптималдуу чечимдерди издеп табууда татаал жолдон өтүүдө. Борбордук шайлоо комиссиясы реформа алкагында жетишилген оң натыйжаларды турукташтыруу, орун алган кемчиликтерди четтетүү, алдыдагы шайлоолор эркин түрдө, мыйзамдуу, тынч өтүп, Кыргызстанды өнүктүрүүгө көмөктөшүүсү үчүн баардык зарыл чараларды көрүү үстүндө иш жүргүзүүдө.

2020-жылы октябрда парламенттик шайлоо өткөрүлүп, добуштарды жапырт сатып алуунун жана администрациялык ресурс колдонуунун натыйжасында ал шайлоо жараксыз деп таанылганы тууралуу Мирьяна Сполярич Эггерге маалымат берилди. Бирок бул БУУӨП менен биргелешкен долбоордун алкагында көрүлгөн комплекстүү чаралардын маанисин төмөндөтпөйт, ал долбоордун жардамы менен шайлоо процессин өнүктүрүүнүн чечүүчү милдеттерин чечүүгө мүмкүн болду. 2020-жылдын октябрындагы,  2021-жылдын январь, апрелиндеги шайлоолорго катышкан байкоочулардын эл аралык миссияларынын берген баалары буга далил, ал миссиялар шайлоо процессин уюштуруунун деңгээлин жана шайлоонун инклюзивдүүлүгүн, аныктыгын жана ачык-айкындуулугун, атаандаштыгын арттыруу боюнча өлкө көрүп жаткан чараларга оң баа беришти. Ошону менен бирге шайлоонун жалпы саясий маданиятына, сатып алуу жана администрациялык ресурс колдонуу боюнча талапкерлер менен партиялардын мыйзамсыз аракеттерине, бузуулар үчүн жоопкерчиликке натыйжалуу тартуу зарылдыгына байланыштуу проблемалар дагы эле орун алууда. Борбордук шайлоо комиссиясы укук коргоо органдары менен биргеликте ал көйгөй маселелерди чечүү боюнча мындан ары дагы күч-аракет жумшайт.

Конституцияга ылайык учурда шайлоо мыйзамдарына парламентке шайлоого байланыштуу өзгөртүүлөрдү киргизүү мерчемделүүдө. Пропорциялык жана мажоритардык-аралаш шайлоо тутумдарын тандоо боюнча талкуу жүрүүдө, бул жаатта парламент кандай чечим кабыл алса дагы, реформа процессинде Кыргызстан жетишкен эркин жана демократиялык шайлоонун принциптери жана стандарттары сакталып калууга тийиш. Шайлоо ичиндеги реалдуу кырдаалды жаңылоого, атаандаш жана эркин процессти камсыздоого, шайлоонун мыйзамдуулугу боюнча баардык чараларды көрүүгө өлкөнүн жетекчилигинин саясий эрки бар.

Өткөн жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоодо үч шаарда көп сандаган бузуулардын натыйжасында шайлоо жараксыз деп таанылды жана учурда кайталап шайлоо процесси жүрүүдө. Ошону менен бирге ошол эле шайлоолордо олуттуу өзгөрүүлөр байкалууда: атап айтканда, көп райондордо жана шаарларда комиссиялар менен маморгандардын шайлоого көмөктөшүү боюнча жүргүзгөн иштеринин аркасында жана талапкерлер менен партиялардын мыйзамдарды сактоосунун аркасында шайлоо тынч, атаандаштык негизде өттү, партиялар шайлоочулардын тең салмактагы добуштарын алышты (мисалы, 9 шаарда шайлоого катышкан баардык партиялар кеңешке өтүштү). Бул райондордо жана шаарларда бузууларга байланыштуу даттануулар дээрлик болгон жок, - деди Н.Шайлдабекова. Бул адил шайлоого жетишүү үчүн ал багытта шайлоонун баардык катышуучуларынын – комиссиялардын дагы, талапкерлер менен партиялардын дагы, укук коргоо органдарынын дагы, ЖӨБ органдарынын дагы аркеттери маанилүү экендигин көрсөтүүдө.

БУУнун Өнүктүрүү программасынын Европа жана КМШ өлкөлөрү үчүн региондук бюросунун Директору М.Сполярич Эггер БУУ жана БУУнун Өнүктүрүү программасы шайлоо процессин демократиялаштыруу процессинде кыргыз тарапты мындан ары дагы колдоорун билдирди. Ал алдыдагы парламенттик шайлоодо Кыргызстан үчүн маанилүү керектөөлөр жана мүмкүн болуучу колдоо маселелери БУУӨП тараптан изилдене тургандыгын айтты.

Мирьяну Сполярич Эггер ошондой эле турмуштун баардык чөйрөлөрүндө – саясат сыяктуу эле экономика  чөйрөлөрүндө аялдардын катышуусун илгерилетүү зарылдыгына басым жасады. “Жолугушууда мен бул тууралуу президентке айттым, ал дагы бул анын артыкчылыктуу багыттарынын бири болуп саналарын билдирди. Биз аялдардын катышуусун кеңейтүүгө көмөктөшсүн үчүн саясатта жана экономикада жогорку позицияларды ээлеген аялдардын Борбор Азия тобун түзүү боюнча демилгени ишке киргиздик. Эгерде кыргыз тарап улуттук деңгээлде ушундай платформага кызыкдар болсо,  биз колдоо көрсөтүүгө даярбыз”, - деди ал.

Н.К. Шайлдабекова БУУнун Өнүктүрүү программасына жана БУУнун башка агенттиктерине бир нече жылдардан бери Кыргыз Республикасынын шайлоо тутумун реформалоодо жана демократиялаштырууда ырааттуу колдоо көрсөтүп келаткандыгы үчүн ыраазычылык билдирип, БУУӨПтүн Кыргызстандагы башчысы Луиз Чемберлендин жеке салымын, анын өлкөнү өнүктүрүү маселелерин терең түшүнгөндүгүн жана бул процесстерди колдоодогу керектөөлөргө дилгир мамиле жасагандыгын, БУУӨПтүн бүт командасы БШК менен жигердүү өз ара аракеттешкендигин белгиледи.

БУУӨПтүн Кыргызстандагы башчысы Луиз Чемберлен шайлоону реформалоодогу долбоорлорду ишке ашыруунун бир катар маанилүү маселелерин белгилеп, парламенттик шайлоодо мындан ары дагы биргелешип иштөөгө даяр экендигин билдирди.

КР БШК аппаратынын маалымат бөлүмү