2018-жылдын 22-августунда Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясына (мындан ары-БШК) Мамыркулова Канышай Асанбековна (мындан ары-арыз ээси) арыз менен кайрылган.

Өз арызында арыз ээси, 2018-жылдын 28-июлунда Бишкек шаарынын мэринин кызмат ордуна талапкерлердин мамлекеттик тилди билүү деңгээлин аныктоо максатында Бишкек аймактык шайлоо комиссиясы (мындан ары- АШК) тарабынан Тил боюнча комиссия түзүлгөндүгүн көрсөтөт.

Арыз ээси “Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2017-жылдын 13-июлундагы № 430 токтомуна ылайык, баалоо “Кыргызтест” мамлекеттик тилди билүү деңгээлин аныктоо системасы аркылуу жүргүзүлөт” деп белгилейт.

2018-жылдын 17-августунда арыз ээси Бишкек шаарынын райондор аралык сотко Бишкек АШКнын 2018-жылдын 26-июлундагы “Тил боюнча комиссиянын курамын бекитүү жөнүндө” чечимин мыйзамсыз деп табуу тууралуу кайрылган. 2018-жылдын 17-августунда Бишкек шаарынын райондор аралык соттун аныктамасы менен арызды административдик сот өндүрүшү тартибинде кабыл алуудан баш тартылган. Бишкек шаарынын райондор аралык соттун аныктамасында КР Административдик-процессуалдык кодексинин 201-беренесинин 3-пунктуна ылайык участкалык жана аймактык шайлоо комиссияларынын чечимдери тиешелүү даттанууларды жогору турган шайлоо комиссиялары карагандан кийин гана сотко даттанылат. Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын чечимдери жана (же) аракеттери (аракетсиздиги) түздөн-түз сотко даттанылат деп белгиленген. Ошондуктан, КР Административдик-процессуалдык кодексинин 113-беренесине ылайык Бишкек АШКнын чечимине даттаанунун сотко чейинки  тартиби сакталбагандыктан, доо административдик сот өндүрүшү тартибинде каралууга жатпайт.

Өз арызында К. Мамыркулова төмөнкүлөрдү суранат:

1. Бишкек АШКнын 2018-жылдын 26-июлундагы “Тил боюнча комиссиянын курамын бекитүү жөнүндө” чечимин мыйзамсыз деп табууну;

2. Шаардын мэринин кызмат ордуна талапкердин мамлекеттик тилди эркин билүү жөнүндө Тил боюнча комиссиянын чечимин жокко чыгарууну;

3. Бишкек шаарынын мэрин мамлекеттик тилди билүү деңгээлин аныктоо үчүн Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн  2017-жылдын 13-июлундагы №430 токтомуна ылайык “Кыргызтест” системасы аркылуу өтүүнү милдеттендирүү.

Арызды карап чыгып, КР БШК төмөнкүлөрдү белгилейт:

1. “Жергиликтүү өз алдынча башкаруу жөнүндө” КР Мыйзамынын 1-беренесинин 2-бөлүгүнө ылайык жергиликтүү өз алдынча башкарууну уюштуруунун өзгөчөлүктөрү, Бишкек жана Ош шаарларында жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарын түзүүнүн тартиби бул шаарлардын статусу жөнүндө Кыргыз Республикасынын өзүнчө мыйзамдарында белгиленет. “Борбордун статусу жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 22-беренесине ылайык, жогорку билими жана мамлекеттик, муниципалдык кызматтарда же билим берүүнүн, саламаттык сактоонун мамлекеттик мекемелеринде же уюмдарда, мекемелерде жана жеке менчик чарба жүргүзүүчү субъекттерде жетекчи кызматтарда 5 жылдан кем эмес иш стажы бар, мамлекеттик тилди эркин билген Кыргыз Республикасынын жараны Бишкек шаарынын мэри боло алат.

КР БШКнын 2013-жылдын 26-декабрындагы № 192 токтому менен бекитилген “Бишкек жана Ош шаарларынын мэрлерин шайлоо боюнча Тил комиссиялары жөнүндө” жобого ылайык, Бишкек шаарынын мэринин кызмат ордуна талапкердин мамлекеттик тилди эркин билүүсүн аныктоо максатында , Бишкек АШК тарабынан Тил боюнча комиссия түзүлөт.

2018-жылдын 26-июлунда Бишкек АШКнын № 7/1  чечими менен Бишкек шаарынын мэрин шайлоо боюнча Тил боюнча комиссиясынын курамы бекитилген. 

2018-жылдын 31-июлунда Бишкек АШКнын № 8/1  чечими менен Бишкек шаарынын мэринин кызмат ордуна талапкер А. Суракматовдун “Борбордун статусу жөнүндө” КР Мыйзамынын 22-беренесинин талаптарына шайкештиги аныкталган.

2018-жылдын 31-июлунда Бишкек АШКнын чечими менен А. Суракматов Бишкек шаарынын мэринин кызмат ордуна талапкер болуп катталган.

2018-жылдын 8-августунда Бишкек шаарынын мэрин шайлоо болуп өттү. Бишкек АШКнын “Бишкек шаарынын мэрин шайлоодогу добуш берүүнүн жыйынтыктары жана шайлоонун натыйжалары жөнүндө” 2018-жылдын 8-августундагы протоколу менен А. Суракматов Кыргыз Республикасынын Бишкек шаарынын шайланган мэри болуп табылды.

13-августта КР БШКнын №158 токтому менен Бишкек АШКнын Бишкек шаарынын мэрин шайлоодогу добуш берүүнүн жыйынтыктары жана

шайлоонун натыйжалары жөнүндө протоколдору бекитилди. А. Суракматов Кыргыз Республикасынын Бишкек шаарынын шайланган мэри болуп табылды.

КР БШКнын 2016-жылдын 26-декабрындагы № 191 токтому менен бекитилген “Бишкек жана Ош шаарларынын мэрлерин шайлоо жөнүндө” жобосунун 45-пунктуна ылайык, добуш берүүнүн жыйынтыктарын жана шайлоонун натыйжаларын аныктоо боюнча тиешелүү аймактык шайлоо комиссиясынын аракеттерине даттануу, ошондой эле шаардын мэрин шайлоодогу добуш берүүнүн жыйынтыктарына жана шайлоонун натыйжаларына даттануу “Жергиликтүү кеңештин депутаттарын шайлоо жөнүндө” КР Мыйзамы жана шайлоо мыйзамдары менен аныкталган тартипте жүргүзүлөт.

“Жергиликтүү кеңештин депутаттарын шайлоо жөнүндө” КР Мыйзамынын 49-беренесинин 6,10-пункттарына ылайык, “шайлоо процесстин катышуучуларынын шайлоо укуктарын бузган аймактык шайлоо комиссяларынын, алардын кызмат адамдарынын чечимдерине жана (же) аракеттерине (аракетсиздигине) Борбордук шайлоо комиссиясына даттанылат. Кабыл алынган чечимдерге арыздар (даттануулар) чечимдер кабыл алынган учурдан тартып 3 календардык күндүн ичинде берилет”.

 “Жергиликтүү кеңештин депутаттарын шайлоо жөнүндө” КР Мыйзамынын 49-беренесинин 13-бөлүгүндө “арыздарды (даттанууларды) берүү мөөнөттөрү калыбына келтирүүгө жатпайт. Көрсөтүлгөн мөөнөттөр аяктагандан кийин арыздар (даттануулар) кабыл алынбайт”.

Ушундан улам, арыз ээсинин Бишкек АШКнын аракеттерине, чечимдерине мыйзамдарда белгиленген тартипте жана мөөнөттөрдө КР БШКга даттануу укугу болгон.

Баяндалгандардын негизинде КР БШК, арыз ээси тарабынан Бишкек АШКнын чечимине даттануу тартиби жана мөөнөттөрү бузулгандыгын белгилейт.

2. Арыз ээси Кыргыз Республикасынын Президенттигине талапкерлер ыйгарым укуктуу орган тарабынан бериле турган тилди билүүнүн деңгээли  тууралуу сертификатты КР БШКга тапшырышат деп белгилейт.

Мамлекеттик тилди билүүнүн деңгээли  “Кыргызтест” системасы аркылуу аныкталат  ("Кыргызтест" мамлекеттик тилди билүү деңгээлин аныктоо системасы жөнүндө жобону, Мамлекеттик жана муниципалдык кызмат орундарына талапкерлигин койгон жана аларды ээлеп турган адамдар үчүн мамлекеттик тилди милдеттүү түрдө билүү деңгээли жана көлөмү жөнүндө жобону бекитүү тууралуу” Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2017-жылдын 13-июлундагы № 430 токтому) Арыз ээси ушундай эле талаптар Бишкек шаарынын мэрине талапкерлерге болууга тийиш деп эсептейт.

КР БШК укук колдонуучу орган болуп эсептелгендигин эске алып, КР БШК өз ишинде шайлоонун конкреттүү түрлөрүн өткөрүү тартибин жөнгө салуучу мыйзамдарды жетекчиликке алат. Ошондуктан, Президентти шайлоону өткөрүү тартиби “Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамы менен жөнгө салынат. 2017-жылдын 5-июнунда №96 ушул Конституциялык мыйзамга өзгөртүүлөр киргизилген, анда - «Кыргызтест» системасы аркылуу   Кыргыз Республикасынын Президенттигине талапкердин мамлекеттик тилди билүү деңгээлин аныктоонун жаңы тартиби камтылган.

“Борбордун статусу жөнүндө” КР Мыйзамында «Кыргызтест» системасы аркылуу тестирлөөдөн өтүү тууралуу талаптар жок.

3. Арыз ээсинин “Бишкек шаарынын мэринин кызмат ордуна талапкер  мамлекеттик тилди билүү деңгээлин аныктоону ыйгарым укуктуу орган тарабынан “Кыргызтест” системасы аркылуу  өтүүгө тийиш деген Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн  2017-жылдын 13-июлундагы №430 токтомуна”  шилтемесине КР БШК төмөнкүлөрдү белгилейт.

“Кыргыз Республикасынын мамлекеттик тили жөнүндө” КР Мыйзамынын 9-беренесине ылайык, тизмеси Кыргыз Республикасынын Өкмөтү тарабынан аныктала турган мамлекеттик кызматчылар өздөрүнүн кызматтык милдеттерин аткаруу үчүн мамлекеттик тилди зарыл болгон көлөмдө билүүгө милдеттүү.

КР Өкмөтүнүн 2017-жылдын 13-июлундагы № 430 токтому менен төмөнкүлөр бекитилген:

1. "Кыргызтест" мамлекеттик тилди билүү деңгээлин аныктоо системасы жөнүндө” жобо;

2. “Мамлекеттик жана муниципалдык кызмат орундарына талапкерлигин койгон жана аларды ээлеп турган адамдар үчүн мамлекеттик тилди милдеттүү түрдө билүү деңгээли жана көлөмү жөнүндө” жобо.

Өздөрүнүн кызматтык милдеттерин аткаруу үчүн мамлекеттик тилди зарыл болгон көлөмдө билүүгө милдеттүү мамлекеттик кызматчылардын тизмеси Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2017-жылдын 21-ноябрындагы № 757 токтому менен аныкталган. Ушул токтом менен төмөнкүлөр бекитилген: жогорку, башкы, улук жана кенже топтордогу административдик кызматтарды ээлеген мамлекеттик жарандык кызматчылар жана муниципалдык кызматчылар мамлекеттик тилди төмөнкүдөй көлөмдөн жана деңгээлден кем эмес билүүгө милдеттүү: базалык деңгээлден (А2) - 2019-жылдан тартып; орто деңгээлден (В1) - 2020-жылдан тартып; ортодон жогору деңгээлден (В2) - 2021-жылдан тартып.

КР Президентинин 2017-жылдын 31-январындагы ПЖ №17 Жарлыгы менен бекитилген Кыргыз Республикасынын мамлекеттик жана муниципалдык кызматтардын реестрине ылайык шаардын мэринин кызмат орду саясий муниципалдык кызматка кирет.

Ушуга байланыштуу, КР БШК Бишкек шаарынын мэринин кызмат ордуна талапкерликке А.Суракматовду каттоодо бардык жол-жоболор сакталды,  Бишкек шаарынын мэрин шайлоону уюштуруу колдонуудагы мыйзамдарга ылайык өттү деп эсептейт.

Ушуну менен бирге КР БШК Бишкек шаарынын мэрине мамлекеттик тилди билүү деңгээлин деңгээлин баалоону «Кыргызтест» системасы аркылуу тестирлөөнүн жыйынтыктары боюнча өтүүнү сунуштоону максатка ылайыктуу деп эсептейт.

2018-жылдын 27-августунда арыз ээлери КР БШКнын отурумунда Жумушчу топтун чечими менен макул болуп, өз талаптарын толуктады, ага ылайык Ош шаарынын мэрине мамлекеттик тилди билүү деңгээлин баалоону «Кыргызтест» системасы аркылуу тестирлөөнүн жыйынтыктары боюнча өтүүнү сунушту жөнөтүүнү өтүнүштү.

Жогоруда баяндалгандардын негизинде, “Борбордун статусу жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 22-беренесин, “Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 49-беренесин, “Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча шайлоо комиссиялары жөнүндө” Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 7,18-беренелерин, КР БШКнын 2016-жылдын 26-декабрындагы № 191 токтому менен бекитилген “Бишкек жана Ош шаарларынын мэрлерин шайлоо жөнүндө” жобосун, КР БШКнын 2013-жылдын 26-декабрындагы № 192 токтому менен бекитилген “Бишкек жана Ош шаарларынын мэрлерин шайлоо боюнча Тил комиссиялары жөнүндө” жобосун, Кыргыз Республикасында Шайлоо жана референдум өткөрүүдө шайлоочулардын жана шайлоо процессинин башка субъекттеринин арыздарын жана даттанууларын кароо боюнча жумушчу топтун чечимин жетекчиликке алып, Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы

ЧЕЧИМ КЫЛАТ:

1. Мамыркулова Канышай Асанбековнанын талаптарын канааттандыруудан баш тартылсын.

2. Бишкек жана Ош шаарларынын мэрлерине мамлекеттик тилди билүү деңгээлин баалоону «Кыргызтест» системасы аркылуу тестирлөөнүн жыйынтыктары боюнча өтүү сунушталсын.

3. Бул чечим Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын расмий сайтына жарыялансын.

4. Бул токтомдун аткарылышын контролдоо Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын төрагасынын орун басары А.Бекматовго жүктөлсүн.

ТӨРАГА                                                              Н.ШАЙЛДАБЕКОВА

Бишкек ш. 30-август 2018-жыл
№ 16