№4 Кѳк-Жар бир мандаттуу шайлоо округу боюнча

Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин

депутатын шайлоонун натыйжалары боюнча

соттордун чечимдерин аткаруу тууралуу

«Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоону дайындоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Президентинин 2021-жылдын 29-августундагы ПЖ №370 Жарлыгы менен дайындалган Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо 2021-жылдын 28-ноябрында болуп ѳткѳн.

2021-жылдын 12-декабрында Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясынын (мындан ары – Борбордук шайлоо комиссиясы) «№4 Кѳк-Жар бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутатын шайлоонун натыйжалары жѳнүндѳ» №822 токтому менен №4 Кѳк-Жар бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутатын шайлоонун натыйжалары аныкталган:

1) №4 Кѳк-Жар бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутатын шайлоо болуп ѳттү деп таанылган;

2) №4 Кѳк-Жар бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаты болуп Бакиров Өмүрбек Мирзараимович таанылган.

№4 Кѳк-Жар бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер Р.Р.Рысбаевдин өкүлү А. Жумалиев соттук тартипте даттанганда, Бишкек шаарынын Административдик сотунун 2021-жылдын 17-декабрындагы чечими жана Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун 2021-жылдын 23-декабрындагы токтому менен Борбордук шайлоо комиссиясынын 2021-жылдын 17-декбарындагы № 822 токтому мыйзамдуу деп таанылып, күчүндѳ калтырылган.

Борбордук шайлоо комиссиясынын жогоруда аталган 2021-жылдын 12-декабрындагы №822 токтомунун негизинде, 2023-жылдын 27-декабрында Борбордук шайлоо комиссиясынын №838 токтому кабыл алынган, ал токтом менен Ө.М. Бакиров Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаты болуп катталган.

2022-жылдын декабрында Р.Р. Рысбаевдин ѳкүлү А. Жумалиев тарабынан – Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 192-беренесинин 1-бѳлүгү менен айыпталган Х.Б.Гоиповду жана Ф.М.Норматовду шайлоочулардын добуштарын сатып алууга күнѳѳлүү деп тапкан Ноокат райондук жана Ош обулустук сотторунун ѳкүмүндѳрүн эске алуу менен Бишкек шаарынын Административдик сотунун 2021-жылдын 17-декабрындагы чечимин жаңы ачылган жагдайлар боюнча кароо жѳнүндѳ доо арызы Бишкек шаарынын Административдик сотуна берилген.

2022-жылдын 12-декабрында Бишкек шаарынын Административдик соттун ишти кароонун жыйынтыгы боюнча, Р.Р.Рысбаевдин жаңы ачылган жагдайлар негизинде кайра кароо арызы канааттандырылып, Бишкек шаарынын Административдик сотунун 2021-жылдын 17-декабрындагы чечимин (№АД-1368/21абс8) жокко чыгаруу тууралуу аныктама кабыл алынган.

Жогоруда аталган аныктамада, сот: 2022-жылдын 22-январындагы Ноокат райондук сотунун жана 2022-жылдын 31-мартындагы Ош обулустук сотунун ѳкүмдѳрү менен Х.Б. Гоипов жана Ф.М. Норматов «шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү мезгилинде кылмыш жосуну (шайлоочулардын добуштарын сатып алуу) юридикалык жактан аныкталган» деп, ушуга байланыштуу «Кыргыз Республикасынын Административдик-процесстик кодексинин 268-беренесинин 1-бѳлүгүндѳ, 2-бѳлүгүнүн 1-пунктунда белигенген жаңы ачылган жагдайлар талаптарына жооп берет» деген тыянакка келген.

Бишкек шаардык сотунун 2023-жылдын 6-февралындагы аныктамасы жана Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун 2023-жылдын 26-апрелиндеги токтому менен Бишкек шаарынын Административдик сотунун 2022-жылдын 12-декбарындагы аныктамасы күчүндѳ калтырылган.

2023-жылдын 7-июнунда, Бишкек шаарынын Административдик соту Р.Р. Рысбаевдин арызын маңызы боюнча карап чыгып, арыз боюнча анын талабын канааттандырып, Борбордук шайлоо комиссиясынын 2021-жылдын 12-декабрындагы №1433 чечимин жана 2021-жылдын 12-декабрындагы № 822 токтомун жокко чыгарган.

Мында, Бишкек шаарынын Административдик сотунун белгиленген чечимин кабыл алуу үчүн тѳмѳндѳгү шарттар негиз болгон:

1) Соттун тыянагына ылайык: «Шайлоочулардын добуштарын сатып алуу фактысы боюнча маселени караган учурда БШКда шайлоочулардын добуштарын сатып алууга талапкер Ө.М. Бакировдун катыштыгын тастыктаган же жокко чыгарган акыркы натыйжалар болгон эмес, №1433 чечимин кабыл алууда Кыргыз Республикасынын Ички иштер министринин орун басары Э. Аширходжаевдин 08.12.2021-жылдагы чыг.№№1/7137 маалыматына негизсиз таянган».

Сот, 2021-жылдын 12-декабрындагы №822 токтомун кабыл алууда БШКда «КР ЖПКда белгиленген тартипте Ноокат райондук сотунун ѳндүрүшүндѳ каралып жаткан шайлоочулардын добуштарын сатып алуу боюнча, ошондой эле талапкерге карата өзүнчө бѳлүнгѳн сотко чейинки ѳндүрүш боюнча кылмыш ишине талапкер О.М. Бакировдун катыштыгы жоктугу жѳнүндѳ акт» жок болгондугун белгилеген.

Соттун пикири боюнча «Х.Б. Гоиповго жана Ф.М. Норматовго карата чыгарылган соттун ѳкүмүнүн негизинде шайлоочулардын добуштарын сатып алуу фактысы далилденген деп эсептелинет, ал эми жогоруда кѳрсѳтүлгѳн кылмыш иши жарандардын шайлоо укуктарына каршы коомдук коркунучтуу жана укукка каршы жосун экениндиги ѳкүмдө аталган жагдайлар менен КР ЖПК тартибинде аныкталган».

2) Андан ары сот, «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын (мындан ары – конституциялык Мыйзам» 28-беренесинин 9-бѳлүгүнүн ченемдерине таянуу менен шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү тартибин сактоону көзөмөлдөө жана жол берилген бузууларды четтетүү боюнча чараларды кабыл алуу боюнча БШКнын ыйгарым укуктарын белгилеген (соттун чечиминин 10-бетинин 7,8-абзацтары).

Ошону менен бирге сот, Кѳк-Жар шайлоо окуругунда шайлоочулардын добуштарын сатып алуу фактысына БШК тарабынан «шайлоо мыйзамдарын сактоо кѳз карашынан алганда юридикалык баа берилбей калгандыгы, бул факт боюнча конституциялык Мыйзамда белгиленген чаралар кабыл алынбагандыгы» тууралуу тыянагынын негиздемесине конституциялык Мыйзамдын 28-беренесинин 9-бѳлүгүнүн экинчи абзацынын ченемин келтирген (соттун чечиминин 11-бетинин 2-абзацы).

Конституциялык Мыйзамдын 28-беренесинин 9-бѳлүгүнүн экинчи абзацына ылайык: «Ушул берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөн шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежелери бузулгандыгы ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдын корутундусу (актысы) менен ырасталган учурда, Борбордук шайлоо комиссиясы талапкерди, талапкерлердин тизмесин каттоону жокко чыгаруу жөнүндө чечим кабыл алууга укуктуу».

Соттун пикири боюнча, конституциялык Мыйзамдын 28-беренесинин 2-бѳлүгүнүн негизинде Борбордук шайлоо комиссиясы конституциялык Мыйзамдын 37-беренесинин 4-1-бѳлүгүнүн негизинде талапкер Ө.М. Бакировдун катоосун жокко чыгарууга жана ал боюнча добуш берүүнүн жыйынтыгын анык эмес деп таанууга тийиш.

3) Сот, конституциялык Мыйзамдын 37-беренесинин 4-1-бѳлүгүнүн ченемдерине таянган: «Эгерде шайлоолорго даярдануу, добуш берүүнү өткөрүү, добуштарды саноо, добуш берүүнүн жыйынтыгын белгилөө учурунда талапкер, саясий партия тарабынан добуш берүүнүн жыйынтыгын анык белгилөөгө мүмкүндүк бербеген бузуулар орун алса, же шайлоочулардын эрк билдирүүсүнө таасир көрсөтүлсө, Борбордук шайлоо комиссиясы талапкер, талапкерлердин тизмеси боюнча добуш берүүнүн жыйынтыгын анык эмес деп таанууга укуктуу (конституциялык Мыйзамдын 37-беренесинин 5-бѳлүгүнүн экинчи абзацына ылайык шайлоочулдардын добуштарын сатып алуу да кирет).

Конституциялык Мыйзамдын 46-беренесинин 2-бѳлүгүнүн 7-пунктуна ылайык, «талапкердин, анын ыйгарым укуктуу өкүлүнүн, ишенимдүү адамдарынын, байкоочулардын, ошондой эле жакын туугандарынын шайлоочуларды сатып алуу же ага катышуу, же ушул конституциялык Мыйзамдын 28-беренесинин 3 жана 4-бөлүктөрүндө белгиленген бузууларга катышуу фактылары далилденгенде талапкердин каттоосу жокко чыгарылат».

Жогоруда баяндалгандар боюнча, Борбордук шайлоо комиссиясы 2021-жылдын 12-декабрындагы №822 токтомду кабыл алууда шайлоочулардын добуштарын сатып алуу фактысы боюнча тергѳѳнү ишке ашырган укук коргоо органдарында ошол учурдагы болгон маалыматтарына негизделген.

Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза-процессуалдык кодексинин 159-беренесинин 1-бѳлүгүнѳ ылайык (тергѳѳнүн тийиштүүлүгү) адамдын жарандык жана башка укуктарына каршы кылмыштар жѳнүндѳ жазык иштери боюнча тергѳѳ (анын ичинде КР КЖК 196-беренеси – шайлоочулардын добуштарын сатып алуулар боюнча) ички иштер органдарынын тергѳѳчүлѳрү тарабынан ишке ашырылат.

Конституциялык Мыйзамдын 28-беренесинин 8,10-бѳлүктѳрүнѳ ылайык «укук коргоо органдары жана башка органдар укукка каршы үгүт иштерине бөгөт коюу боюнча чараларды көрүүгө, ошондой аныкталган фактылар жана көрүлгөн чаралар жөнүндө тиешелүү шайлоо комиссиясына, референдум комиссиясына токтоосуз билдирүүгө милдеттүү».

Шайлоону даярдоо, ѳткѳрүү жана жыйынтыгын чыгаруу мезгилинде ички иштер, улуттук коопсуздук, прокуратура органдарынан келип түшкѳн бардык маалыматтар, алар боюнча аталган органдардын билдирүүлѳрү жана жооптору, анын ичинде каралбаган маалыматтар катары соттун чечиминде кѳрсѳтүлгѳндѳр, белгиленген тартипте БШК тарабынан дыкат каралган.

Түздѳн-түз аталган округ боюнча шайлоонун натыйжаларын белгилѳѳ алдында министрдин орун басары Э. Аширходжаевдин колу коюлуп, 2021-жылдын 8-декабрында берилген Кыргыз Республикасынын Ички иштер министрлигинин корутундулаган маалыматы (№1/7137) суратылып алынган жана каралган, ага ылайык «КР ЖК депутаттыгына талапкер Ө. Бакировдун, добуштарды сатып алуу боюнча өзүнчө бөлүнгөн сотко чейинки ѳндүрүш ишине катыштыгы бар экендигин далилдеген маалыматтар табылган эмес».

Ошондой эле, 2022-жылдагы Ноокат райондук жана Ош обулустук сотторунун ѳкүмдѳрүндѳ жарандар Гоипов Х.Б. жана Норматов Ф.М Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 196-беренесинин 1-бѳлүгүндѳ гана каралган шайлоочулардын добуштарын сатып алууга күнѳѳлүү деп таанылган, бул жерде субьект болуп жарандар ѳздѳрү саналышат.

Бишкек шаардык сотунун 2023-жылдын 26-июнундагы аныктамасы жана Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун 2023-жылдын 18-августундагы токтому менен Борбордук шайлоо комиссиясынын 2021-жылдын 12-декабрындагы №822 токтомун жокко чыгаруу тууралуу жогоруда аталган Бишкек шаарынын Административдик сотунун 2023-жылдын 7-июнундагы чечими күчүндѳ калтырылган.

Ушуга ылайык, соттордун кабыл алган чечимдери менен шайлоо болуп ѳттү деп таанылып, ал эми Ө.М. Бакиров шайланган депутат болуп таанылган «№4 Кѳк-Жар бир мандаттуу шойлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутатын шайлоонун натыйжалары жѳнүндѳ» Борбордук шайлоо комиссиясынын 2021-жылдын 12-декабрындагы № 822 токтому жокко чыгарылган.

Түзүлгѳн кырдаалда сот актыларын аткаруу жана шайлоонун натыйжаларын аныктоо маселелерин чечүү зарыл.

Конституциялык Мыйзамдын 37-беренесинин 3-бөлүгүнүн 1-пунктуна ылайык: «Эгерде башка талапкерге караганда алда канча көп сандагы добуш алган талапкер үчүн берилген шайлоочулардын добуштарынын саны, шайлоочулардын бардык талапкерлерге каршы берилген добуштарынын санынан аз болсо Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан шайлоо болбой калды деп таанылат. Бул учурда кайра шайлоо өткөрүлөт».

Шайлоону болбой калды деп таануу үчүн конституциялык Мыйзамдын ушул беренесинде белгиленген шарттардын жоктугу ачык кѳрүнүп турат.

Андан ары, конституциялык Мыйзамдын жогоруда аталган 37-беренесинин 6-бѳлүгүнѳ ылайык, «Борбордук шайлоо комиссиясы шайлоонун натыйжаларын анык эмес деп тааныйт:

1) эгерде добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын жалпы санынын үчтөн бирин камтыган шайлоо участокторунун бөлүгүндөгү добуш берүүнүн жыйынтыктары анык эмес деп таанылса;

2) эгерде талапкер (талапкерлер), саясий партиянын (партиялардын) талапкерлеринин тизмеси боюнча добуш берүүлөрдүн анык эмес деп таанылган жыйынтыктары добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын жалпы санынын үчтөн биринен ашыгын камтыса».

Азыркы учурда, добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын жалпы санынын үчтөн бирин камтыган шайлоо участокторунун бөлүгүндөгү добуш берүүдѳ (1-пункттагыдай), же болбосо добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын жалпы санынын үчтөн бирин камтыган шайлоо участокторунун бөлүгүндөгү добуш берүүдѳ (2-пункттагыдай) бузууларды тастыктаган материалдар жок.

Кабыл алынган сот чечимдерин жана шайлоонун натыйжалары жѳнүндѳ маселени андан ары кароо үчүн 2023-жылдын 21-августунда Бобордук шайлоо комиссиясы Ө.М. Бакировго карата ѳзүнчѳ ѳндүрүшкѳ бѳлүнгѳн кылмыш ишин тергѳѳнүн жыйынтыктары боюнча маалымат берүү жѳнүндѳ Кыргыз Республикасынын Ички иштер министрлигине суроо-талап (№04-9/743) жѳнѳткѳн.

Ошону менен бирге «Кыргыз Республикасынын судьяларынын статусу жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 4-беренесинин 5-бѳлүгүнүн биринчи абзацына ылайык, « Кыргыз Республикасынын сотторунун мыйзамдуу күчүнө кирген соттук актылары, сот адилеттигин жүзөгө ашыруу учурунда судьянын талаптары жана буйруктары бардык мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, кызмат адамдары, жеке жана юридикалык жактар үчүн милдеттүү болуп саналат жана алар кыйшаюусуз аткарылууга тийиш».

Кыргыз Республикасынын Административдик-процесстик кодексинин 265-беренесинин 1-пунктуна ылайык, «Кассациялык инстанциядагы соттун актылары жарыя кылынган учурдан тартып токтоосуз мыйзамдуу күчүнө кирет, акыркы болуп саналат, даттанууга жатпайт».

Жогоруда белгиленгендей, аталган сот актылары менен жокко чыгарылган Борбордук шайлоо комиссиясынын 2021-жылдын 12-декабрындагы №822 токтомунун негизинде 2021-жылдын 27-декабрында Ө.М. Бакиров Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаты катары катталган Борбордук шайлоо комиссиясынын №838 токтому кабыл алынган.

Бишкек шаардык сотунун 2023-жылдын 26-июнундагы аныктамасы менен, Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун 2023-жылдын 18-августундагы токтому менен күчүндѳ калтырылган Бишкек шаарынын Административдик сотунун 2023-жылдын 7-июнундагы чечимин аткарууда, «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 28,37-беренелерине, «Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясы жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 3, 4, 8-беренелерине ылайык,

Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясы

ТОКТОМ КЫЛАТ:

1. Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясынын 2021-жылдын 27-декабрындагы №838 токтому Бакиров Өмүрбек Мирзараимовичти Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаты катары каттоо бѳлүгүндѳ жокко чыгарылсын.

2. Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаты Бакиров Өмүрбек Мирзараимовичтин күбѳлүгү анык эмес деп таанылсын.

3. Бул токтом «Эркин Тоо» газетасына жана Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясынын расмий сайтына жарыялансын.

4. Бул токтомдун кѳчүрмѳсү Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешине жѳнѳтүлсүн.

5. Бул токтомдун аткарылышын көзөмөлдөө Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясынын тѳрагасынын орун басары Т.У. Шайназаровго жүктѳлсүн.

ТӨРАГА                                                                                                          Н.ШАЙЛДАБЕКОВА

Бишкек ш., 2023-жылдын 26-августу

№ 81