Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоодо добуш берүүнүн жыйынтыктары жана натыйжалары жѳнүндѳ

2021-жылдын 11-апрелинде Кыргыз Республикасынын Президентинин 2021-жылдын 8-февралындагы ПЖ № 21 Жарлыгы менен дайындалган Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоо болуп ѳттү.

Ош шаардык кеңешинде бѳлүнүүчү мандаттардын саны 45 мандатты түзѳт. Ош шаардык кеңешине шайлоо ѳткѳрүү үчүн 1 бирдиктүү шайлоо округу жана 78 шайлоо участкалары түзүлгѳн.

Шайлоочулардын тизмесине киргизилген шайлоочулардын саны бардыгы болуп 151 390 түзгѳн, алардын ичиненен добуш берүүгѳ 70 375 шайлоочу катышкан, бул шайлоочулардын жалпы санынын 46,40% түзѳт.

Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоого катышуу үчүн 9 саясий партия катталган, алардын ичинен 4 саясий партия: «Ата-Журт Кыргызстан» - 48,27% (33 885); «Улуттар Биримдиги Элдик партиясы» - 17,68% (12 525); «Ыйман Нуру» - 8,11% (5 712); «Ынтымак» - 7,12% (4 982) шайлоочулардын 7 жана андан кѳп пайыз добуштарын алышкан.

«Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 37, 38, 51, 56-1-беренелерине, «Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча шайлоо комиссиялары жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 20-беренесине ылайык 77 (78 дин ичинен) участкалык шайлоо комиссияларында добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдорунун негизинде Ош аймактык шайлоо комиссиясы (мындан ары – Ош АШКсы) 2021-жылдын 21-апрелиндеги протоколу менен шайлоолорду болуп ѳттү деп тааныган жана Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоонун натыйжаларын белгилеген.

Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоону даярдоо жана ѳткѳрүү мезгилинде Ош шаарынын шайлоо комиссиясына жана Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана рефрендум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясына (мындан ары – Борбордук шайлоо комиссиясы) шайлоо процессинин субъекттеринен 170 даттануу, арыз, анын ичинде ыкчам чара көрүү координациялык топтун алкагында билдирүүлѳр келип түшкѳн. Шайлоонун катышуучуларынан негизсиз же далилдер менен тастыкталбаган, ошондой эле туура эмес документтештирилген бир катар билдирүүлѳрү келгенин белгилѳѳ зарыл.

Добуш берүү күнүнѳн кийин Борбордук шайлоо комиссиясына, Ош АШКсына шайлоого катышкан саясий партиялардын дээрлик кѳпчүлүгүнѳн айрым шайлоо участкалары сыяктуу эле, ошондой эле жалпысынан Ош шаардык кеңешине депутаттарды шайлоонун натыйжаларын анык эмес деп таануу талабы менен Ош шаарындагы шайлоолордогу бузуулар жѳнүндѳ арыздар келип түшкѳн.

Арыз ээлеринин айтышы боюнча, шайлоого даярдыктын жүрүшүндѳ жана добуш берген күнү 2021-жылдын 11-апрелинде ѳткѳрүлгѳн жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоодо добуш берүүнүн жыйынтыктарына жана натыйжаларына олуттуу таасир эткен кѳптѳгѳн бузуулар болгон. Бирок Ош АШКсы жана ички иштер органдары тарабынан мындай шарттар каралган эмес жана тийиштүү деңгээлде иликтенген эмес, ал эми келип түшкѳн арыздардын бир бѳлүгү каралбай калтырылган, натыйжада орун алган бузуулардын шарттарын ѳз учурунда жана толук документтештирүү мүмкүнчүлүгү ѳткѳрүлүп жиберилген.

Ош шаары боюнча Ош АШКсына, БШКнын жана АШКнын ЫЧККТна 58 УШК боюнча бузуулар жѳнүндѳ шайлоо процессинин субъекттеринен 170 арыз, даттануу, кайрылуу, билдирүүлөр, алардын ичинен 23 - добуш берүү үчүн жайдан тышкары жерде добуш берүү күнү, 52 – добуш берген күнү келип түшкѳн.

1. Техникалык учурлар жана жол-жоболук бузуулар – 30 УШК боюнча 55 арыз (19 – техникалык, 36 – жол-жоболук).

19 техникалык учурларда АЭУ иши кыска мѳѳнѳттүү токтоосу (10-15 минут) техникалык колдоо тобу тарабынан ыкчам четтетилген. Акт түзүлгѳн, мында добуштарды автоматтык эсептѳѳ бузулган эмес.

Жол-жоболук бузуулар жѳнүндѳ 36 арыздан 14 УШК боюнча 19 факт тастыкталган (УШК мүчѳлѳрү урнанын жанында турушкан, АЭУ пломбаланган эмес, чүчүкулак ѳткѳрүлгѳн эмес, добуш берүү үчүн урнага контролдук баракчалар ташталган эмес ж.б.).

Тастыкталган билдирүүлѳр боюнча Ош АШКсы тарабынан акт түзүлгѳн, УШКнын тѳрагаларына, катчыларына, АЭУнун операторлоруна тийиштүү эскертүүлѳр берилген.

Техникалык жана кѳпчүлүк жол-жоболук бузуулар добуш берүүнүн жыйынтыгына таасир этпегендигин белгилѳѳ зарыл.

Бирок, 5271, 5273, 5279, 5301, 5311, 5310, 5315, 5321 УШКларда добуш берүүгѳ байкоо жүргүзүүгѳ байланышкан жол-жоболук бузуулар орун алган, алар «Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 38-беренеси менен добуш берүүнүн жыйынтыктарын анык эмес деп таанууга алып келүүчү шайлоо мыйзамдарын бузууга тийиштүү.

2. Добуш берүүнүн жыйынтыгын ишенимдүү аныктоого мүмкүндүк бербеген бузууларга кире турган бузуулар (добуш берүүнүн, добуш берүүнүн жыйынтыктарын эсептѳѳнүн тартибине байланыштуу бузуулар, анын ичинде бюллетендердин санынын идентификациядан ѳткѳн шайлоочулардын санына ылайык келбѳѳсү, шайлоочулардын тизмесине байланышкан бузуулар ж.б.):

1) бюллетендердин санынын идентификациядан ѳткѳн шайлоочулардын санына ылайык келбѳѳсү – 9 УШК боюнча (5284, 5292, 5299, 5300, 5305, 5308, 5315, 5551, 5904) 11 арыз келип түшкѳн. Кароонун натыйжалары боюнча келип түшкѳн 11 арыздын 8 учуру тастыкталган, 3 арыз боюнча аларда кѳрсѳтүлгѳн маалыматтар такталган эмес.

Ош АШКнын чечими менен 5305 УШКда добуш берүүнүн жыйынтыгы жокко чыгарылган (айрыма 2 бюллетенде чыккан) жана ошол УШКнын курамы таркатылган. 5300 УШК боюнча УШКнын тѳрагасына жана катчысына эскертүү берилген (айрыма 1 бюллетенде чыккан), 5308 жана 5315 УШК боюнча УШКнын тѳрагасына сѳгүш берилген (айрыма 1 бюллетенде болгон), 5904 УШК боюнча УШКнын тѳрагасы УШКнын курамынан чыгарылган (айрыма 1 бюллетенде болгон).

Ошону менен бирге, ишеним жараткан себептер аныкталбагандыгын эске алуу менен «Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 36-беренесинин 7-бѳлүгүнүн алтынчы абзацына ылайык 5300, 5308, 5315, 5904 УШКлардагы добуш берүүнүн жыйынтыктары да анык эмес деп таанылууга жатат.

Калган 3 учурларда (5292, 5299, 5308) УШК мүчѳлѳрү тарабынан 2021-жылдын 11-апрелинде добуш берүүнүн жыйынтыктары жѳнүндѳ протколдо техникалык каталар кетирилген. Аталган УШКнын мүчѳлѳрүнѳн түшүнүк каттар алынып, актылар түзүлгѳн, протколдордогу каталар оңдолгон.

2) добуш берүү үчүн жайдан тышкары жерде добуш берүүнүн жүрүршүндѳгү бузуулар, анын ичинде добуш берүү үчүн жайдан тышкары жерде добуш берүүчүлѳрдүн реестири, шайлоочулардын тизмеси боюнча:

- жол-жоболук бузууларга – шайлоочулардын тизмесине киргизилбеген шайлоочунун добуш беришине жана жергиликтүү жамааттын мүчѳсү болуп саналбаган шайлоочунун добуш беришине байланыштуу 4 УШКда (5279, 5284, 5551, 5904) добуш берүү үчүн жайдан тышкары жерде добуш берүүнүн натыйжалары жокко чыгарылган.

Ошону менен бирге тастыкталган видеоматериалдардын бар экендигине карабастан, добуш берүү үчүн жайдан тышкары жерде добуш берүүнүн жүрүшүндѳ бузууларга даттануулар тѳмѳндѳгү УШКаларда тийиштүү деңгээлде, ар тараптуу каралган эмес:

- № 5279, бул жерде шайлоо комиссиясы партиялардын биринин талапкеринин автосу менен добуш берүүгѳ барууну ишке ашырган, бул добуш берүү тартибин одоно бузуу болуп саналат,

- № 5283, бул жерде добуш берүү үчүн жайдан тышкары жерде добуш берүү учурунда партия тарабынан үгүт жүргүзүлгѳн,

- № 5309, бул жерде байкоочулар тарабынан, ошондой эле видеотүшүрүү аркылуу добуш берүү үчүн жайдан тышкары жерде добуш берүүчүлөгө үй комиттери тарабынан паспортторду берүү менен добуш берүүнүн жүрүшүнѳ кийлигишүү белгиленген.

3) ички иштер органдары менен ѳз ара аракетте 5 УШКда «массалык каттоо» деп аталгандын алкагында шайлоого мыйзамсыз киргизүү жана добуш бердирүү фактылары белгилүү болгон.

Борбордук шайлоо комиссиясы жүргүзгѳн талдоо бул участкалардын чектеринде жарандарды массалык каттоо орун алгандыгын, андан кийин алардын 5294, 5301, 5308, 5309, 5325 УШКларда добуш берүүгѳ катышкандыгын кѳрсѳттү.

Ош шаарынын ИИББ тарабынан аталган даректерде бѳлѳк адамдарды үй ээсинин макулдугусуз массалык каттоо аныкталган, бул баарынан мурда жергиликтүү жамааттын мүчѳлѳрүнүн шайлоо укугун бузат.

Ош шаарынын ИИББ тарабынан КЖБРде катталган жана Жазык кодексинин 192-беренесинин 1-бѳлүгүнѳ ылайык кылмыш белгилери (шайлоочуларды сатып алуу) боюнча сотко чейинки ѳндүрүш жүргүзүлүүдѳ.

3. Шайлоочулардын эрк-ниетин билдирүүсүнѳ таасир эткен бузууларга кирген бузуулар (администрациялык ресурс, шайлоочуларды сатып алуу, шайлоочуларга басым жасоо, байкоочулардын укуктарын бузуу, добуш берүү күнү мыйзамсыз үгүт жүргүзүү) – 49 УШК боюнча 76 арыз, алардын ичинен:

1) добуш берүүнүн жашырындуулугун бузуу - (5271, 5276, 5278, 5281, 5283, 5288, 5295, 5300, 5302, 5308, 5312, 5319, 5322, 5327, 5338, 5551, 5557, 5558, 5913) 19 УШК боюнча 35 арыз. Добуш берүү үчүн жайда бѳлѳк адамдардын болушу тууралуу 5 факт боюнча АШК чечим кабыл алган. Бирок жогоруда аталган кѳптѳгѳн УШКлар боюнча видеоматериалдар менен тастыкталган арыздарга баа берилген эмес, чара кѳрүүдѳн арыз ээсине баш тартылган. Ал эми добуш берүүнүн жашырындуулугун бузуу жарандардын эрк-ниетин билдирүүгѳ тийиштүү «Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамына кирген олуттуу бузуулар болуп саналат.

2) администрациялык ресурстарды кыянатчылык менен пайдаланууга кирген бузуулар боюнча – 4 УШК боюнча (5278, 5283, 5309, 5310) 6 арыз. Видеоматериалдар кѳрсѳтүп тургандай, 5310 УШКда добуш берүү күнү добуш берүү үчүн жайда Ош шаарынын муниципалдык башкармасынын жетекчиси Э.А. мыйзамсыз катышып турган, ал бир катар байкоочулардын билдиргендери боюнча, ошол добуш берүү күнү үгүт жүргүзүп, ошондой эле ѳзүн мэриядан жооптуу адам катары билдирген. Ош АШКнын 2021-жылдын 22-апрелиндеги чечими менен, б.а. добуш берген күндѳн кийин 11 күн ѳткѳндѳ, муниципалдык кызматчы А.Э. аракеттерине баа берүү жѳнүндѳ АШК Ош шаарынын мэриясына кат жолдогон. Мындай олуттуу бузууларда мындай мамиле жетишсиз болуп саналат. Ошондой эле добуш берүү күнү бузуулар жѳнүндѳ арыздар токтоосуз каралууга тийиш. Азыркы учурда А.Э. карата иш Кыргыз Республикасынын Жоруктар жѳнүндѳ кодексинин 87-1-беренесинин 2-бѳлүгүнүн белгилери боюнча КР БШКнын ЫЧККТнун арызы боюнча кайра каралып жатат.

3) шайлоочуларды сатып алуу боюнча – 10 УШК боюнча (5278, 5283, 5305, 5309, 5311, 5313, 5316, 5551, 5559, 5905) 13 арыз. Ички иштер органдарынын кароосунун жыйынтыктары боюнча 12 учур тастыкталган эмес деп таанылган жана номенклатуралык ишке эсептен чыгарылган.

Колдо бар видеоматериалдарда бир катар участкаларда шайлоочулардын эсебин алып, тизме менен жүрүшкѳн адамдар (5283, 5305, 5310, 5558); айрым участкаларда белги коюлган коргоочу бет каптарды шайлоочуларга таркатуу (5278 УШК) кѳрүнүп турат. Бул материалдар тийиштүү деңгээлде иликтенип, укуктук баа берилип, таасир этилген эмес.

«Ата-Журт Кыргызстан» саясий партиясынан талапкерге, Ош шаарынын вице-мэри А.Ж. карата Ош АШКнын 2021-жылдын 21-апрелиндеги №45-2 чечими менен «Ата-Журт Кыргызстан» саясий партиясынын тизмеси боюнча депутаттыкка талапкер А.Ж. каттоосу жокко чыгарылган. Ошондой эле сотко чейинки териштирүүнүн жыйынытыгы боюнча Ж.А. жана Э.Ш. жарандар КР ЖК 192-беренесинин 1-бѳлүгү боюнча (шайлоочуларды сатып алуу) шектенүү жѳнүндѳ билдирме берилип, сотко жѳнѳтүлгѳн. Үй комитети Дж.Р.Э. тарабынан шайлоочулардын добуштарын сатып алуу жѳнүндѳ (КР ЖК 192-бер.1-б.) иш да сотко жѳнѳтүлгѳн, үй комитети А.К. карата КР ЖК 192-беренеси боюнча сотко чейинки ѳндүрүш тергѳѳ стадиясында.

4) шайлоочуларды, байкоочулады коркутуу, басым жасоо боюнча – 9 УШК (5288, 5304, 5305, 5311, 5315, 5321, 5553, 5556, 5913) боюнча 18 арыз берилген. Ош АШКнын 2021-жылдын 22-апрелиндеги № 52 чечими менен 5311 УШКнын тѳрагасына байкоочунун укугун бузгандыгы үчүн эскертүү берилген. Калган бир катар фактылыр боюнча, бир канча байкоочу субъекттерден арыздар келип түшкѳнүнѳ жана материалдар берилгендигине карабастан, чара кабыл алынуудан баш тартылган. Добуш берүүнүн жыйынтыктарын таануу, демек тийиштүү кѳңүл бурулууга жана баа берилүүгѳ жаткан байкоо жүргүзүү укугун бузуу да шайлоо укуктарын бузууга кирет.

КР БШК ЫЧККТ тарабынан саясий партиядан депутаттыкка талапкер Б.Б. тарабынан жарандардын дарегине карата муктаждоо, коркутуу белгилери жѳнүндѳ видеоматериалдар да кайрадан КР ИИМ жѳнѳтүлгѳн.

5) шайлоо алдында үгүттүн жүргүзүүнүн эрежелерин бузуу, добуш берүү күнү үгүт жүргүзүү – 26 УШК боюнча (5271, 5279, 5282, 5283, 5285, 5295, 5289, 5290, 5295, 5296, 5300, 5301, 5308, 5309, 5312, 5316, 5322, 5323, 5325, 5551, 5553, 5554, 5322, 5900, 5559, 5905) 39 арыз берилген, алардын ичинен Ош АШК кабыл алган чечимдерге ылайык 24 факт тастыкталган эмес, 9 факт боюнча тийиштүү материалдар Ош шаарынын укук коргоо органдарына жѳнѳтүлгѳн (кийин тастыкталган материалдардын жоктугуна байланыштуу номенклатуралык иштен эсептен чыгарылган).

2021-жылдын 10, 11-апрелинде үгүт жүргүзүүгѳ байланыштуу «Ата-Журт Кыргызстан» саясий партиясынан депутаттыкка талапкерлер Б. Баетовго, Ч. Жолоновго, «Улуттар Биримдиги» саясий партиясынан С. Оморовго Ош АШК тарабынан эскертүү берилген (10.04.21-ж.
№24-1, 22.04.21-ж. № 47 чечимдери).

Мыйзамдарга ылайык ыйгарым укуктуу органдар тарабынан укуктук баа берүү жана тийиштүү юридикалык жана конституциялык-укуктук жоопкерчилик чараларын кабыл алуу менен бир катар фактылар боюнча берилген актылар жана сунуш кылынган видеоматериалдар кѳңүлгѳ алынган эмес.

«Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 38-беренесинин 5-бѳлүгүнѳ ылайык, «аймактык шайлоо комиссиясы добуш берүүнүн жыйынтыктарын шайлоо участкасында төмөндөгүлөр боюнча жараксыз деп табат:

1) эгерде добуш берүүнү жүргүзүү, добуштарды эсептөө, добуш берүүнүн жыйынтыктарын чыгаруу убагында шайлоочулардын добуш берүүсүнүн жыйынтыктарын ишенимдүү аныктоого мүмкүндүк бербесе;

2) эгерде добуш берүүнү өткөрүү, добуштарды эсептөө, добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөө убагында эреже бузуулар шайлоочулардын эрк-ниетин билдирүүсүнө таасир этсе;

3) Борбордук шайлоо комиссиясынын чечими боюнча».

«Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 38-беренесинин 6-бѳлүгүнѳ ылайык:

«Шайлоо участкасында добуш берүүнүн, добуштарды эсептөөнүн, добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протоколду түзүүнүн тартибин бузуу менен байланышкан, ар бир талапкер, талапкерлердин тизмеси алган добуштардын санын ишенимдүү аныктоого мүмкүндүк бербеген жоболорду бузуулар шайлоочулардын добуш берүүсүнүн жыйынтыктарын ишенимдүү белгилөөгө мүмкүндүк бербеген эреже бузуулар деп түшүнүлөт.

Шайлоо участкасында добуш берүүнүн, добуштарды эсептөөнүн же добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөөнүн жүрүшүндө шайлоочулар өз эрк-ниетин билдиришине таасир эткен, добуш берүү күнү үгүт жүргүзүү, жарандар шайлоо укуктарын жүзөгө ашырышына тоскоолдук кылуу, добуш берүүдө байкоо жүргүзүүгө тоскоолдук кылуу, башка шайлоочулар үчүн добуш берүү, шайлоо комиссияларынын ишине кийлигишүү, шайлоочуларды сатып алуу менен байланышкан жоболорду бузуулар шайлоочулардын эрк-ниетине таасир эткен эреже бузуулар деп түшүнүлөт».

Даттанууларды, арыздарды кароонун жана алар боюнча чараларды кабыл алуунун, келип түшкѳн материалдарды, укук коргоо органдары берген маалыматтарды иликтѳѳнүн жүрүшүндѳ, Ош аймактык шайлоо комиссиясынын түшүндүрмѳлѳрүн иликтеп чыгып, Борбордук шайлоо комиссиясы тѳмѳндѳгүлѳрдү аныктады.

• даярдоонун жүрүшүндѳ, ѳзгѳчѳ шайлоонун корутунду этабында – добуш берүүнүн жүрүшүндѳ – жол берилген бузуулар сандык пландан алганда массалык мүнѳздѳ, сапаттык планда алганда -шайлоочулардын ѳз эрк-ниетин эркин билдирүүнү, эрк-ниетинин аныктыгын, шайлоо укуктарынын теңдигин, добуш берүүнүн жашыруундугун ж.б. камсыз кылган эркин жана анык шайлоонун принциптерин жана нормаларын бузуу менен олуттуу мүнѳздѳ болгондугун талдоо кѳрсѳттү.

Ошондой эле, добуш берген күнү ачыктан-ачык үгүт жүргүзүүгѳ, муниципалдык кызматкелерди жана үй комитеттеринин тѳрагаларын, башка адамдарды кошуп алганда добуш берүүгѳ катышууну контролдоо/же добуштарды сатып алуу үчүн участкаларда жана алардын тегерегинде бѳлѳк адамдардын катышуусуна, коомдук байкоо жүргүзүү укугун, добуш берүүнүн жашырындуулугун бузууга байланышкан кѳптѳгѳн бузуулар ѳз учурунда укуктук баа алган жок жана эрк-ниетин эркин билдирүүнү ишке ашырууда алардын таасир этүүсүнүн талашсыз чоң экендигине карабастан зарыл чаралар кѳрүлгѳн эмес.

Партиялардын, үй комитеттеринин ѳкүлдѳрү, башка адамдар шайлоочулардын тизмелери менен участкалардын тегерегинде жүрүшүп, шайлоочулардын эсептерин жүргүзгѳн учурларга тийиштүү кѳңүл бурулуп, таасир этилбей калган. Мындай фактылырга тарапташтарынын катышуу деңгээлин эсепке алуу жана басым кѳрсѳтүү же аларга таасир этүү үчүн партиялардын мүмкүнчүлүгүн жокко чыгаруу үчүн бѳгѳт коюлууга тийиш.

Азыркы учурда муниципалдык кызмат адамдары тарабынан УШКнын ишине ачыктан-ачык кийлигишүү фактысы тергелип жатат.

Ош АШКсы тарабынан аймактагы добуш берүүнүн жыйынтыктарын жана шайлоонун натыйжаларын аныктоо учурунда участкаларда добуш берүүнүн жыйынтыктарын аныктоодо участкалык шайлоо комиссияларынын аракеттерине жана чечимдерине берилген даттанууларды арыз ээлеринин, байкоочулардын катышуусунда кароо камсыз кылынган эмес.

Ошентип Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоону даярдоодо жана добуш берүүнү ѳткѳрүүдѳ бир катар мыйзамдардын нормаларын бузууга жол берилген:

1) «Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча шайлоо комиссиялары жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 3-беренеси:

- аткаруу бийлик органдарынын, жергиликтүү ѳз алдынча башкаруу органдарынын, алардын кызмат адамдарынын жана кызмат кѳрсѳтүү адамдарынын шайлоо процессине мыйзамсыз кийлигишүүсү орун алган;

2) «Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамы:

- байкоо жүргүзүү тартиби жѳнүндѳ 7, 8-1-беренелеринин, 17-1 (Администрациялык ресурсту кыянаттык менен пайдаланууга жол берилбестик), 22-28 (шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежелери жѳнүндѳ), 31 (добуш берүү тартиби), 33 (Добуш берүү үчүн жайдан тышкары жерде добуш берүүнүн тартиби), 36 жана 37 (добуш берүүнүн жыйынытыктарын аныктоо тартиби) беренелеринин талаптары бузулган.

Келтирлиген жагдайлар Конституцияда каралган шайлоо укуктарынын принциптеринин жана «Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 1-1-беренесинде белгиленген шайлоо процессинин негиздеринин бузулгандыгы жѳнүндѳ тыянак чыгарууга негиз берет.

Чогуу алганда, жол берилген бузуулар шайлоочулардын эрк-ниетин билдирүүнүн эркиндигин жана аныктыгын бурмалап, шайлоо процессине олуттуу таасирин тийгизген, бул шайлоонун натыйжаларын бекемдѳѳ жана шайланган бийликтин ѳкүлчүлүктүү органдарынын легитимдештирүү процессинин фундаменталдуу бѳлүгү болуп саналган шайлоолорго карата коомдук ишенимди бүлүндүрѳт.

Кѳрсѳтүлгѳн шарттарга байланыштуу, 2021-жылдын 11-майындагы №102 чечими менен Борбордук шайлоо комиссиясы Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоодо №5271, 5276, 5278, 5279, 5281, 5282, 5283, 5285, 5289, 5290, 5294, 5295, 5296, 5300, 5301, 5308, 5309, 5310, 5311, 5312, 5315, 5316, 5319, 5325, 5553, 5904, 5905 шайлоо участкаларындагы добуш берүүнүн жыйынтыктарын жараксыз деп тааныды. Ошондой эле Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан мурда Ош АШК чечими менен 5305 УШКда добуш берүүнүн жыйынытыктары жараксыз деп таанылганы жана ошол УШКнын курамы таркатылганы; 5279, 5284, 5531, 5904 УШКларда добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берүүнүн жыйынтыктары анык ээмес деп таанылганы эске алынды.

«Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 38-беренесинин 7-бѳлүгүнѳ ылайык:

«Эгерде шайлоо участкаларынын добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын жалпы санынын үчтөн бирин камтыган бөлүгүндө добуш берүүнүн жыйынтыктары жараксыз деп таанылса, тиешелүү аймактык шайлоо комиссиясы шайлоонун жыйынтыктарын жараксыз деп тааныйт».

Бардык 78 шайлоо участкаларында Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоосунда катышкан шайлоочулардын жалпы саны 70 375 шайлоочуну түзѳт.

Борбордук шайлоо комиссиясынын 2021-жылдын 11-майындагы № 102 чечими менен добуш берүүнүн жыйынтыктары жараксыз деп таанылган 27 шайлоо участкаларында (№5271, 5276, 5278, 5279, 5281, 5282, 5283, 5285, 5289, 5290, 5294, 5295, 5296, 5300, 5301, 5308, 5309, 5310, 5311, 5312, 5315, 5316, 5319, 5325, 5553, 5904, 5905), жана Ош АШКсы тарабынан добуш берүүнүн жыйынтыктары анык эмес деп таанылган 5305 УШКда, добуш берүү жайдан тышкары добуш берүүнүн жыйынтыктары жараксыз деп таанылган 5284, 5551 УШКда добуш берген шайлоочулардын саны - 28 449 шайлоочуну түзѳт, бул Ош шаары боюнча бардык шайлоо участкаларында катышкан шайлоочулардын санынын үчтѳн биринен ашыгын (40,42%) түзѳт. Бул жагдай «Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 38-беренесинин 7-бѳлүгүнѳ ылайык Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоонун натыйжаларын жараксыз деп таануу үчүн негиз болуп саналат.

Шайлоо комиссияларынын тутумунун башында турган орган катары Борбордук шайлоо комиссиясы «Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча шайлоо комиссиялары жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 4-беренесинин 1-бѳлүгүнѳ ылайык шайлоо процессинин субъекттерин коргоо жана шайлоо укуктарын камсыз кылуу максатында баарын камтыган чараларды кабыл алууну камсыз кылууга милдеттүү.

«Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча шайлоо комиссиялары жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 6-беренесине ылайык тѳмѳндѳгүлѳр Борбордук шайлоо комиссиясынын милдеттери болуп саналат:

• Кыргыз Республикасынын аймактарында Кыргыз Республикасынын жарандарынын шайлоо укуктарынын жана референдумга катышуу укуктарынын сакталышын камсыз кылуу;
• шайлоо мыйзамдарынын бир түрдүү колдонулушун камсыз кылуу;
• талапкерлер, саясый партиялар үчүн бирдей укуктук шарттарды сактоону камсыз кылуу;

Өз кезегинде аталган Мыйзамдын 7-беренесинде Борбордук шайлоо комиссиясында башка ыйгарым укуктар менен бирге тѳмѳндѳгүдѳй ыйгарым укуктарды:

• шайлоо мыйзамдарынын аткарылышына контролдук кылууну жүзөгө ашырат;
• референдумдун, Президентти, Жогорку Кеңештин депутаттарын, жергиликтүү кеңештердин депутаттарын, тийиштүү аймактын жергиликтүү өз алдынча башкаруунун аткаруу органынын башчыларын шайлоонун натыйжаларын шайлоо мыйзамдарында белгиленген учурларда жана тартипте аныктайт жана аларды жалпыга маалымдоо каражаттарына расмий жарыялоону жүзөгө ашырат;
• шайлоо комиссияларынын жана шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн чечимдерине, аракеттерине (аракетсиздигине) даттанууларды карайт, текшерүүлөрдү жүргүзөт жана алар боюнча шайлоо мыйзамдарында белгиленген мөөнөттө жүйөлөнгөн чечим чыгарат;
• шайлоо мыйзамдары бузулган учурларда шайлоо комиссияларынын чечимдерин жокко чыгарат;
• мыйзамдарга ылайык башка ыйгарым укуктарды жүзөгө ашырат.

Ош АШКсы жана ички иштер органдары келип түшкѳн арыздарды жана даттанууларды мыйзамдарда белгиленген тартипте толук кѳлѳмдѳ, ар тараптан кароону жана чечүүнү жүргүзѳ алышпагандыктарынан улам, Борбордук шайлоо комиссиясы толук түрдѳ ѳзүнүн ыйгарым укуктарын ылайык жогоруда кѳрсѳтүлгѳн нормаларды жетекчиликке алып, 27 шайлоо участкаларында добуш берүүнүн жыйынтыктарын жараксыз деп таануу жѳнүндѳ чечим кабыл алды, бул Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоонун натыйжаларын жараксыз деп таанууга алып келет.

Мындай учурда Мыйзамдын 18-беренесинин 2-бѳлүгүнүн маанисине таянуу менен Борбордук шайлоо комиссиясы шайлоолор, анын ичинде жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо болгон жок же жараксыз деп таануу жѳнүндѳ чечим кабыл алууга укуктуу.

Аталган укук «Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча шайлоо комиссиялары жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 24-беренесинин 1-бѳлүгүнүн маанисинен келип чыгат, ага ылайык добуш берүүнүн жыйынытыктарын жана шайлоонунун натыйжаларын жараксыз деп таануу жогору турган шайлоо комиссиясынын укугунда да белгиленген.

«Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 42-беренесинин 11-бѳлүгүнѳ ылайык «Жогору турган шайлоо комиссиясы төмөн турган шайлоо комиссиясынын чечимин күчүндө калтырат же болбосо аны жокко чыгарат жана даттануунун маңызы боюнча чечим кабыл алат.

Жогоруда баяндалгандардын негизинде, бийликтин шайлануучу органдарынын жана алар кабыл алган чечимдердин легитимдүүлүгүн, шайлоо процессинин мыйзамдуулугун, шайлоолордун эркин, акыйкат жана демократиялуу мүнѳздѳрүн камсыз кылуу максатында, шайлоо укуктарынын принциптерине кол салган шайлоолор жѳнүндѳ мыйзамдарды бузуулар массалык жана четтетилбей жасалгандыгын эске алуу менен, Борбордук шайлоо комиссиясы 2021-жылдын 11-апрелинде болуп ѳткѳн Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоонун натыйжаларын жараксыз деп таанууну жана 2021-жылдын 11-апрелинде болуп ѳткѳн Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоонун натыйжалары жѳнүндѳ Ош аймактык шайлоо комиссиясынын 2021-жылдын 21-апрелиндеги протоколун жокко чыгарууну зарыл деп эсептейт.

«Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 39-беренесинин 1-бѳлүгүнѳ ылайык «Эгерде шайлоо болбой калса, жараксыз деп табылса, добуш берүүнүн жыйынтыктары боюнча талапкер (талапкерлердин тизмеси) шайланбай калса кайталап шайлоо дайындалат. Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын кайталап шайлоо Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан шайлоолор болбой калган, жараксыз деп табылган күндөн тартып бир айдын ичинде дайындалат жана тиешелүү шайлоо комиссиялары тарабынан өткөрүлөт…».

Ошол эле берененин 2-бѳлүгүндѳ шайлануучу кызматтарга талапкерлер тарабынан кайталап шайлоо өткөрүү учурунда шайлоону жараксыз деп табуу үчүн негиз болгон талапкерлер кайрадан көрсөтүлүшү мүмкүн эмес деп белгиленген.

Укук коргоо органдары менен ѳз ара аракеттенүү иштеринин жыйынтыгы боюнча жогоруда кѳрсѳтүлгѳн бузууларга талапкерлердин күнѳѳсү же катыштыгы аныкталган учурда, талапкерлердин кайталап шайлоого катышуусуна жол бербѳѳ боюнча чаралар кабыл алынууга тийиш.

Жогоруда баяндалгандардын негизинде, «Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 38, 39, 41, 42-беренелерин, «Кыргыз Республикасынын шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча шайлоо комиссиялары жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 4, 6, 7, 18, 20–беренелерин жетекчиликке алып,

Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясы

ТОКТОМ КЫЛАТ:

1. Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоодо № 5271, 5276, 5278, 5279, 5281, 5282, 5283, 5285, 5289, 5290, 5294, 5295, 5296, 5300, 5301, 5308, 5309, 5310, 5311, 5312, 5315, 5316, 5319, 5325, 5553, 5904, 5905 шайлоо участкаларындагы добуш берүүнүн жыйынтыктары жараксыз деп таанылсын жана Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоодо добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу Ош аймактык шайлоо комиссиясынын протоколу жокко чыгарсын.

2. 2021-жылдын 11-апрелинде болуп ѳткѳн Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоонун натыйжалары жараксыз деп таанылсын жана 2021-жылдын 11-апрелинде болуп ѳткѳн Ош шаардык кеңешинин депутаттарын шайлоонун натыйжалары жѳнүндѳ Ош аймактык шайлоо комиссиясынын 2021-жылдын 21-апрелиндеги протоколу жокко чыгарылсын.

3. Ош шаардык кеңешинин депутаттарын кайталап шайлоону дайындоо жѳнүндѳ Кыргыз Республикасынын Президентине кайрылсын.

4. Укук коргоо органдары менен ѳз ара аркеттеги иштердин жыйынытыгы боюнча аракеттери шайлоону жараксыз деп таанууга негиз болгон талапкерлердин кайталап шайлоого катышуусуна жол берилбесин.

5. Ош аймактык шайлоо комиссиясынын жоопкерчилиги каралсын.

6. Ушул токтом «Эркин Тоо» газетасына жана Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясынын расмий сайтына жарыялансын.

7. Ушул токтомдун аткарылышын контролдоо Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясынын тѳрагасынын орун басары А.Г. Бекматовго жүктѳлсүн.

ТӨРАГА                                                                                                             Н. ШАЙЛДАБЕКОВА

Бишкек ш., 11-май 2021-жыл,

№ 196