Талапкер Т. Бакир уулунун үгүт материалдары жѳнүндѳ
талапкер Л.М. Саралиеванын ыйгарым укуктуу ѳкүлү
Б.Т. Абдыкеримовдун арызы тууралуу

2023-жылдын 14-августунда Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясына (мындан ары – Борбордук шайлоо комиссиясы) №26 Ленин бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер
Л.М. Саралиеванын ыйгарым укуктуу ѳкүлү Б.Т. Абдыкеримовдон арыз түшкѳн.

Арыз ээси, №26 Ленин бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер Т. Бакир уулу, А.Бакаев-Гагарин кѳчѳлѳрүнүн жана Асаналиев-Гагарин кѳчѳлѳрүнүн кесилишинде үгүт материалдары – баннерлер жайгаштыргандыгын билдирген, арызга 2023-жылдын 11-августундагы сүрѳттү тиркегеген.

Б.Т. Абдыкеримовдун пикири боюнча, талапкер Т. Бакир уулу ѳзүнүн аракеттери менен «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын (мындан ары – конституциялык Мыйзам) 23-беренесинин ченемдерин одоно бузган, мыйзамга ылайык үгүт жүргүзүү бардык талапкерлерди каттоо мѳѳнѳтү аяктаган күндѳн, 2023-жылдын 21-авгусутунан тартып башталат.

Жогорудагылардын негизинде, арыз ээси, талапкер Т. Бакир уулуна карата шайлоо жѳнүндѳ мыйзамдарга ылайык чара кѳрүүнү ѳтүнгѳн.

Келип түшкѳн арыз жумушчу топтун отурумунда каралып, сунуш кылынган материалдар иликтенип чыгып, жумушчу топ тѳмѳндѳгүлѳрдү аныктаган.

Ар тараптуу жана объективдүүлүк максатында, жумушчу топтун отурумуна талапкер Т. Бакир уулунун ыйгарым укуктуу ѳкүлү С.А. Топбаев жана арыз ээси Б.Т. Абдыкеримов катышкан.

2023-жылдын 14-августунда түшкѳн арыз боюнча жумушчу топтун мүчѳлѳрү, Ленин округдук шайлоо комиссиясы аталган даректе - А.Бакаев-Гагарин кѳчѳлѳрүнүн жана Асаналиев-Гагарин кѳчѳлѳрүнүн кесилишинде болушкан, алар кѳрсѳтүлгѳн жерде «№29» номери менен талапкер
Т. Бакир уулунун үгүт баннери жайгаштырылганын аныкташкан, бул тууралуу тийиштүү акт түзүлгѳн.

Баннер орнотулган орун-жайдын ижарачыларын сураган учурда, алар бул үгүт материалы 2023-жылдын 28-майында болуп ѳткѳн Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутатын мѳѳнѳтүнѳн мурда шайлоо мезгилинен бери илинип тургандыгы боюнча кѳрсѳтмѳ беришкен.

2023-жылдын 17-августунда талапкер Т. Бакир уулунун ыйгарым укуктуу ѳкүлү С.А. Топбаев тарабынан Борбордук шайлоо комиссиясына арыз берилген, анда аталган баннер мѳѳнѳтүнөн мурда шайлоо ѳткѳрүлгѳн мезгилде жайгаштырылгандыгын, шайлоо аяктагандан кийин тийиштүү кыймылсыз мүлктүн ээлери мурда түзүлгѳн келишимге ылайык, жайгаштырылган баннерди алып салууга милдетүү экендигин билдирген.

2023-жылдын 17-августунда Ленин административдик району боюнча Бишкек шаарынын мэриясынын муниципалдык администрациясынан маалымат (№БК03/697-л) келип түшкѳн, анда Бишкек шаарынын №2 МАБ тын жооптуу кызматкерлери жайгаштырылган үгүт материалын алып коюу боюнча талапкер Т. Бакир уулуна кайрылгандыгы баяндалган. Бишкек шаарынын №2 МАБ нын ѳкүлдѳрү, жергиликтүү ѳз алдынча башкаруу органынын кайрылуусуна Т. Бакир уулу бул баннер ѳткѳн шайлоо ѳнѳктүгүндѳгү экенин, азыр аны алып салуунун зарылдыгы жок, анткени ушул дарек боюнча (А.Бакаев-Гагарин) коомдук кабылдама жайгашкан деп билдирген.

Асаналиев-Гагарин кѳчѳлѳрүнүн кезилишинде жайгашкан экинчи үгүт материалы боюнча, талапкер ал жерде ижарачылар жашап тургандыгы, алар ѳздѳрү ошол үгүт материалдарын жайгаштырып алгандыгы жана ага анын эч тийешеси жок экендигин билдирген.

2023-жылдын 18-августунда №2 МАБ тын кызматкерлери жогоруда көрсөтүлгөн даректерге кайрадан барышкан, имараттын жана курулманын ээлери менен сүйлөшүү жүргүзүлүп, Т. Бакир уулунун үгүт материалдарын алып салуунун зарылдыгы жѳнүндѳ кѳрсѳтмѳ беришип, тийиштүү акты түзүшкѳн.

Борбордук шайлоо комиссиясы сунуш кылынган материалдарды карап жана иликтеп чыгып, арызда баяндалган жүйѳлѳрдү иликтеп, талапкерлердин ыйгарым укуктуу ѳкүлдѳрүн угуп, тѳмѳндѳгүлѳрдү аныктады.

1. 2023-жылдын 19-апрелинен 3-июнун кошуп алган мезгилде, талапкер Т. Бакир уулунун шайлоо фондунун каражаттарынын келип түшүшү жана чыгымдалышы жѳнүндѳ жыйынтыктоочу финансылык отчетуна тиркелген Т. Бакир уулунун документтеринде Асаналиев -Гагарин кѳчѳсү дареги боюнча, 2023-жылдын 28-майына чейинки мѳѳнѳткѳ (26 000 сом суммасында) жарнак аянтчасын ижарага алуу боюнча 2023-жылдын 10-майындагы №К-09/23 ижара келишими бар.

Кѳрсѳтүлгѳн келишимге тиркелген №2 тиркеменин 4-пунктуна ылайык, ижарачы (б.а. Турсунбай Бакир уулу) ижара мезгили аяктагандан кийин 2023-жылдын 28-майында 00-00 саттаан кеч эмес ѳзүнүн баннерин алып салууга милдеттенет.

Борбордук шайлоо комиссиясынын 2023-жылдын 16-июнундагы №58 токтому менен №26 Ленин бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутатын мѳѳнѳтүнѳн мурда шайлоонун натыйжалары анык эмес деп таанылган.

Демек, кѳрсѳтүлгѳн үгүт материалдары талапкер тарабынан да, Бишкек шаарынын мэриясы тарабынан да бүгүнкү күнгѳ чейин алып салынган эмес.

2. Борбордук шайлоо комиссиясынын 2023-жылдын 7-августундагы №143 токтому менен Т. Бакир уулу №26 Ленин бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер болуп катталган жана кайра шайлоого катышууда.

Конституциялык Мыйзамдын 23-беренесинин талаптарына ылайык «Шайлоо алдындагы үгүт бардык талапкерлерди, талапкерлердин тизмелерин каттоо мөөнөтү аяктаган күндөн тартып башталат жана добуш берүү башталганга 24 саат калганда токтойт».

Кайра шайлоону даярдоо жана ѳткѳрүү боюнча негизги уюштуруу-практикалык иш-чаралардын календардык планынына ылайык, шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү 2023-жылдын 21-августунда башталат.

Демек, конституциялык Мыйзамдын мындай талаптары кайра шайлоодо талапкер Т. Бакир уулу тарабынан сакталууга тийиш.

Конституциялык Мыйзамдын 22-беренесинин 10-бѳлүгүнѳ ылайык «төмөнкүлөр шайлоо алдындагы үгүт деп таанылат:

1) тигил же бул талапкер, талапкерлердин тизмеси үчүн добуш берүүгө же болбосо аларга каршы добуш берүүгө үндөөлөр;

2) айрым талапкерлерге, саясий партияларга карата колдоону билдирүү;

3) талапкерди, талапкерлердин тизмесин шайлоонун же шайлабай коюунун мүмкүн болуучу кесепеттерин баяндап жазуу;

4) талапкерлердин, алардын кесиптик иштерине же алардын өздөрүнүн кызматтык (кызмат орундук) милдеттерин аткарууларына байланышпаган ишмердиги жөнүндө маалыматтарды таратуу».

Ушуга байланыштуу, ѳткѳн шайлоо ѳнѳктүгүндѳ жайгаштырылган үгүт материалдарында, азыркы кайра шайлоого катышып жаткан талапкер Т. Бакир уулунун пайдасына үгүттүн түздѳн-түз белгиси бар.

Ошондуктан, талапкер Т. Бакир уулунун үгүт материалдарын алып салуудан баш тартуусунан кѳрүнгѳн аракеттеринде, мѳѳнѳтүнѳн мурда үгүт жүргүзүү түрүндѳгү шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежесинин шарттарын бузуу фактысы катары каралат.

Конституциялык Мыйзамдын 28-беренесинин 1-бѳлүгүндѳ «Шайлоо комиссиялары шайлоо алдындагы үгүттү жүргүзүүнүн белгиленген тартибинин сакталышын көзөмөлдөйт жана кетирилген кемчиликтерди жоюу боюнча чараларды көрө» тургандагы каралган.

Конституциялык Мыйзамдын 28-беренесинин 9-бѳлүгүнѳ ылайык «Борбордук шайлоо комиссиясы шайлоо алдындагы үгүттү жүргүзүүнүн белгиленген тартиби сакталышын контролдойт жана жол берилген укук бузууларды четтетүү боюнча чараларды көрөт. Талапкер, саясий партия ушул конституциялык Мыйзамдын 22-28-беренелеринде белгиленген талаптарды бузган учурда, тийиштүү шайлоо комиссиясы аларга укук бузуу жөнүндө жазуу жүзүндө эскертүү берүүгө укуктуу. Талапкер, саясий партия ушул конституциялык Мыйзамда белгиленген шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежелерин бир нече жолу (эки же андан көп жолу) бузган учурда, тийиштүү шайлоо комиссиясы аларды Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жоопкерчиликке тартууга укуктуу».

Ушуга байланыштуу Борбордук шайлоо комиссиясы шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүүнүн шарттарын бузгандыгы үчүн талапкер Т. Бакир уулуна жазуу жүзүндѳ эскертүү берүү тууралуу тыянакка келет.

3. Конституциялык Мыйзамдын 27-беренесинин 1-бѳлүгүнѳ ылайык «Талапкерлер, саясий партиялар басма, укма-көрмө жана башка үгүт материалдарын Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте чыгарууга жана таратууга укуктуу…».

Конституциялык Мыйзамдын ушул эле беренесинин 5-бѳлүгүндѳ «Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары шайлоонун натыйжалары жарыялангандан кийин 10 календардык күндүн ичинде тиешелүү аймактарды үгүт материалдарынан тазалоону камсыз кылууга милдеттүү» экендиги белгиленген.

Жогоруда белгиленгендей, талапкер Т. Бакир уулунун үгүт материалдары азыркы күнгѳ чейин алып салынган эмес, бул жергиликтүү ѳз алдынча башкаруу органдарынын конституциялык Мыйзамда каралган милдеттерин толук аткарбагандыгы жѳнүндѳ тастыктайт.

Ушуга байланыштуу, мыйзамдардын талаптарын тийиштүү деңгээлде аткаруу максатында, Борбордук шайлоо комиссиясы Бишкек шаарынын мэриясына конституциялык Мыйзамдын 27-беренесинин 5-бѳлүгүнүн талаптарын толук эмес аткаргандыгы тууралуу кѳрсѳтүүнү зарыл деп эсептейт.

Баяндалгандардын негизинде, «Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясы жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 3, 4, 8-беренелерин, «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 27, 28-беренелерин жетекчиликке алып,

Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясы

ЧЕЧИМ КЫЛАТ:

1. Шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү шарттарын бузгандыгы үчүн талапкер Т. Бакир уулуна жазуу жүзүндѳ эскертүү берилсин (КР КМ 23-беренеси) жана А.Бакаев-Гагарин кѳчѳлѳрүнүн жана Асаналиев-Гагарин кѳчѳлѳрүнүн кесилишинде жайгашкан кыймылсыз мүлк объектилеринде (имараттарда) жайгаштырылган үгүт материалдарын 24 сааттын ичинде алып салууга милдеттендирилсин.

2. Бишкек шаарынын мэриясына «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 27-беренесинин 5-бѳлүгүнүн талаптарын толук эмес аткаргандыгы кѳрсѳтүлсүн.

3. №26 Ленин бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына катталган талапкерлерге шайлоо алдындагы үгүт жүргүзүү эрежесин сактоо жана мѳѳнѳтүнѳн мурда үгүт жүргүзүүгѳ жол бербѳѳ жѳнүндѳ кайрылуу жасалсын.

4. Бул чечим Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясынын расмий сайтына жарыялансын.

5. Бул чечимдин аткарылышын көзөмөлдөө Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясынын мүчѳсү, Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясынын шайлоочулардын жана шайлоо процессинин башка катышуучуларынын арыздарын жана даттанууларын кароо, маалымдоо жана үгүт жүргүзүү маселелери боюнча Жумушчу топтун жетекчиси У.К. Жылкыбаевге жүктѳлсүн.

ТӨРАГА                                                                                                                 Н.ШАЙЛДАБЕКОВА

Бишкек ш., 2023-жылдын 18-августу

№196