2024-жылдын 21-февралында Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясына (мындан ары - КР БШК) Муртазалиев Абдурахман Шамилевичтин ишеним каты боюнча ѳкүлү Токтакунова Таалайкүл Аскаралиевнадан арыз келип түшкөн.

Өзүнүн арызында жаран Т.А. Токтакунова төмөнкүлөрдү көрсөтөт. КР БШК 2022-жылдын 9-мартындагы № 215 чечими менен Свердлов бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер А.Муртазалиевди каттоо жокко чыгарылган. Бишкек шаарынын Административдик сотунун 2022-жылдын 15-мартындагы чечими жана Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун 2022-жылдын 22-мартындагы токтому менен КР БШКнын 2022-жылдын 9-мартындагы № 215 токтомун мыйзамсыз деп таануу жана жокко чыгаруу жѳнүндѳ Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер А.Муртазалиевдин арызын канааттандыруудан баш тартылган.

Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер А.Муртазалиевди каттоону жокко чыгарууга жарандар Л. Смаиловага жана Ф. Талиповага А.Ш. Муртазалиевдин кызыкчылыгы үчүн добуштарды сатып алуу фактысы боюнча КР Кылмыш-жаза кодексинин 196-беренесинин 1-бөлүгүндѳ каралган кылмышты жасагандыгы үчүн айып тагылгандыгы тууралуу Бишкек шаардык ички иштер башкармалыгынын маалыматы негиз болгон.

КР БШКнын 2022-жылдын 9-мартындагы № 215 чечими менен «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлдоо жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 28-беренесинин 3-бөлүгүндө белгиленген бузуулар жөнүндө укук коргоо органдары тарабынан берилген материалдардын негизинде Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер А.Ш.Муртазалиевди каттоо жокко чыгарылган.

Арыз ээси Бишкек шаарынын Свердлов райондук сотунун 2022-жылдын 16-майындагы өкүмүнө, анын кѳчүрмѳсүн ал 2024-жылдын 21-февралында алган, шилтеме жасап, анда айыпталуучу Л. Смаилова жана Ф. Талипова менен Ф.А.Муртазалиевдин жана/же анын жакын туугандарынын катыштыгы жок экендигин белгилейт.

Ушуга байланыштуу, арыз ээси бүгүнкү күндө КР БШКнын 2022-жылдын 9-мартындагы № 215 чечимди кабыл алууда негиздердин жоктугу белгилүү болгондугун жана аны жокко чыгаруу үчүн мыйзамдуу негиздер жаралды деп эсептейт.

Ушуга байланыштуу, 2022-жылдын 9-мартындагы № 215 токтомун жокко чыгаруу менен КР БШКнын 2022-жылдын 25-мартындагы №35 токтомунун 2 жана 3-пункттары жокко чыгарылууга жатат деген тыянак чыгарат.

Ошондой эле арызда, Свердлов райондук сотунун 2023-жылдын 21-декабрындагы өкүмү менен У.А.Мергеналиев жана А.О.Клименко дегендердин КР КЖК 196-беренесинин 2-бөлүгүндө каралган кылмышты жасагандыгы үчүн күнөөлүү деп табылып жана алардын Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаты Ш.К.Атазов менен катыштыгы бар экендигинин далилденгени кѳрсѳтүлгѳн.

Жогоруда баяндалгандардын негизинде А.Ш. Муртазалиевдин ишеним каты боюнча ѳкүлү Т.А. Токтакунова тѳмѳндѳгүлѳрдү ѳтүнгѳн:

1. Свердлов бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер А.Ш. Муртазалиевди каттоону жокко чыгаруу жөнүндө КР БШКнын 2022-жылдын 9-мартындагы № 215 чечими жокко чыгарылсын;

2. КР БШКнын 2022-жылдын 25-мартындагы № 35 токтомунун 2, 3-пункттары жокко чыгарылсын;

3. Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаты Ш.К.Атазовдун ыйгарым укуктары мөөнөтүнөн мурда токтотулсун;

4. А.Ш. Муратазалиев №29 Свердлов бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаты болуп шайланды деп таанылсын.

Жогорудагы арызды кароо үчүн КР БШКнын 2024-жылдын 22-февралындагы жыйналышына А.Ш.Муртазалиевдин өзү жана анын ишеним каты боюнча өкүлү Т.А.Токтакунова чакырылып, талапка ылайык кабардар кылынган, бирок алар келишкен эмес.

А.Ш.Муртазалиевдин ишеним каты боюнча ѳкүлү Т. А. Токтакунованын арызында келтирилген дооматтарды иликтеп чыгып, КР БШК төмөнкүдөй корутундуга келет.

КР БШКнын 2022-жылдын 9-мартындагы № 215 чечими менен «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 28-беренесинин 3-бөлүгүндө бекитилген, бузуулар жөнүндө укук коргоо органдарынан сунушталган материалдардын негизинде (№03-051-2022-000025, № 03-051-2022-000025 «А») талапкер А.Ш. Муртазалиевдин каттоосу жокко чыгарылган.

Бул чечим арыз ээси тарабынан соттук тартипте даттанылып, Бишкек шаарынын Административдик сотунун 2022-жылдын 15-мартындагы чечими жана Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун 2022-жылдын 22-мартындагы токтому менен өзгөртүүсүз калтырылган.

Андан ары, соттор тарабынан кабыл алынып, күчүндө калтырылган БШКнын 2022-жылдын 9-мартындагы № 215 чечимин эске алуу менен, КР БШК “№ 29 Свердлов бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутатын кайра шайлоонун натыйжалары жөнүндѳ” 2022-жылдын 25-мартындагы № 35 токтому менен:

1) № 29 Свердлов бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутатын кайра шайлоо болуп өттү деп таанылган;

2) талапкер А.Ш. Муртазалиев үчүн добуш берүүнүн жыйынтыгы «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» конституциялык Мыйзамынын 37-беренесинин 4-1-бөлүгүнө ылайык, Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын 2022-жылдын 9-мартындагы № 215 чечимин эске алуу менен анык эмес деп таанылган;

3) Атазов Шайлообек Карыбекович № 29 Свердлов бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин шайланган депутаты болуп таанылган.

1. “№ 29 Свердлов бир мандаттуу шайлоо округу боюнча шайлоочулардын добуштарын сатып алуу фактылары жөнүндө ички иштер органдарынын маалыматы жөнүндө” КР БШКнын 2022-жылдын 9-мартындагы № 215токтомун жана “№29 Свердлов бир мандаттуу шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутатын кайра шайлоонун натыйжалары жөнүндө” КР БШКнын 2022-жылдын 25-мартындагы токтому №35 токтомун кабыл алууда КР БШК өз ишинде “Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы жөнүндө” Кыргыз Республикасынын 2021-жылдын 26-июнундагы №79 конституциялык Мыйзамын жетекчиликке алганын белгилѳѳ зарыл.

«Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясы жөнүндө» КР конституциялык Мыйзамын 8-беренесинин 13-бѳлүгүндѳ «Борбордук шайлоо комиссиясынын Конституцияга, мыйзамдарга карама-каршы келген же белгиленген ыйгарым укуктардан аша кетүү менен кабыл алынган чечимдери Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан же сот тартибинде жокко чыгарылууга жатат» деп белгиленген.

Ошондуктан, жогоруда көрсөтүлгөн конституциялык мыйзамда КР БШК тарабынан кабыл алынган чечимди жана/же токтомду арызда көрсөтүлгөн негиздер боюнча жокко чыгаруунун жол-жоболору жана тартиби каралган эмес.

Мындан тышкары, жогоруда кѳрсѳтүлгѳн берененин 12-бѳлүгүнѳ ылайык «Борбордук шайлоо комиссиясынын өз ыйгарым укуктарынын чектеринде кабыл алынган чечимдери мамлекеттик органдардын, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, мамлекеттик жана муниципалдык мекемелердин жана ишканалардын, саясый партиялардын, коммерциялык эмес уюмдардын кызмат адамдары, талапкерлер, демилгечи топтордун мүчөлөрү, шайлоочулар, референдумдун катышуучулары, ошондой эле төмөн турган шайлоо комиссиялары үчүн милдеттүү».

2. Ошону менен бирге, шайлоо процессинин субъекттеринин шайлоо укуктарын коргоо иштери боюнча өндүрүштүн тартиби Кыргыз Республикасынын Административдик-процесстик кодексинин (мындан ары - КР АПК) 20-главасында каралган.

КР АПК 201-беренесинин 3-бѳлүгүнѳ ылайык, «Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын чечимдери жана (же) аракеттери (аракетсиздиги) түздөн-түз сотко даттанылат.».

Кѳрсѳтүлгѳн берененин 6 жана 7-бѳлүктѳрүндѳ «ушул берененин 3-бөлүгүндө каралган тартипте кабыл алынган чечимдерге арыздар чечим кабыл алынган учурдан тартып үч календардык күндүн ичинде берилет. Арыздарды берүү мөөнөтү калыбына келтирилбейт» деп каралган.

КР АПК 201-беренесинин 5-бѳлүгүндѳ «Добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөө жана шайлоонун натыйжаларын аныктоо жөнүндө шайлоо комиссияларынын чечимдерине арыздар добуш берүүнүн жыйынтыктары белгиленген же шайлоонун натыйжалары аныкталган учурдан тартып үч календардык күндүн ичинде берилет»” деп белгиленген.

КР АПК 203-беренесинин 11-бѳлүгүнѳ ылайык, «Соттун чечими жана кассациялык инстанциядагы соттун токтому жаңыдан ачылган жагдайлар же жаңы жагдайлар боюнча кайра кароого жатпай»” тургандыгын белгилѳѳ зарыл.

3. «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жѳнүндѳ»” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 44-беренесинин 7-бѳлүгүнѳ ылайык, «Арыздар (даттануулар), шайлоо субъектине анын укуктары бузулганы, чечимдер кабыл алынганы, аракеттер (аракетсиздиктер) жасалганы жөнүндө белгилүү болгон учурдан тартып токтоосуз, бирок 3 календардык күндөн кечиктирбестен берилет».

Ошондой эле жогоруда атлган конституциялык Мыйзамдын 45-берененин 2,3 жана 10-бѳлүктѳрүнѳ ылайык, «Борбордук шайлоо комиссиясынын чечимдерине биринчи инстанциядагы сотко даттанылат; биринчи инстанциядагы соттун чечимдерине Жогорку сотко даттанылат. Арыздар (даттануулар) добуш берүүнүн жыйынтыгы белгиленген же шайлоонун натыйжалары аныкталган учурдан тартып, 3 календардык күндүн ичинде берилет. Арыздарды (даттанууларды) берүү мөөнөттөрү калыбына келтирилүүгө жатпайт. Көрсөтүлгөн мөөнөттөр бүткөндөн кийин арыздар (даттануулар) кабыл алынбайт».

Жогоруда баяндалгандарга байланыштуу, КР БШК А.Ш.Муртазалиевдин ишеним каты боюнча өкүлү Т.А. Токтанунованын арызы боюнча талаптарын канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө чечим кабыл алуунун зарылдыгы тууралуу жыйынтыкка келет, анткени мурда кабыл алынган 2022-жылдын 9-мартындагы № 215 чечимин жана 22-мартындагы № 35 токтомун жокко чыгаруу же кайра карап чыгуу үчүн колдонуудагы мыйзамдарда каралган негиздер жок.

«Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 43, 44, 45-беренелеринин, Кыргыз Республикасынын Администрациялык-процесстик кодексинин 20-главасынын негизинде, «Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясы жѳнүндѳ» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 3, 4 жана 8-беренелерин, 2017-жылдын 7-июлундагы №212 «Кыргыз Республикасында шайлоолорду жана референдумдарды өткөрүүдө шайлоо комиссиялары тарабынан шайлоочулардын жана шайлоо процессинин башка субъекттеринин (катышуучуларынын) арыздарын (даттанууларын) кароонун тартиби жѳнүндѳ» жобону жетекчиликке алып,

            Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясы

ЧЕЧИМ  КЫЛАТ:            
               1. Муртазалиев Абдурахман Шамилевичтин ѳкүлү Токтакунова Таалайкул Аскаралиевна аркылуу арызы боюнча талаптарын канааттандыруудан баш тартылсын. 

            2. Ушул чечим Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын расмий сайтына жарыялансын.

            3. Ушул чечимдин аткарылышын контролдоо Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын төрагасынын орун басары Т.У. Шайназаровго жүктөлсүн.

ТӨРАГА                                                                   Н. ШАЙЛДАБЕКОВА

Бишкек ш., 2024-жылдын 22-февралы

№5