2022-жылдын 8-февралында Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясына (мындан ары - Борбордук шайлоо комиссиясы) Абдыкадыров Эмилбек Мырзакуловичтин ишеним кат боюнча өкүлү Калмырзаев Мирбек Темирбековичтен арыз келип түшкөн (кир. № А-4 8.02 2024-ж.).

Арыз ээси 2021-жылы Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо мезгилинде талапкер Э.М.Абдыкадыровдун ыйгарым укуктуу өкүлү катары Борбордук шайлоо комиссиясына арыз менен кайрылгандыгын, бирок анын пикири боюнча, кѳрсѳтүлгѳн мыйзам бузуулар тийиштүү деңгээлде дыкат текшерилген эмес. Ал ошондой эле мындай даттануулар жана арыздар шайлоо процессинин башка катышуучулары жана Кыргыз Республикасынын жарандары тарабынан келип түшкөндүгүн белгилейт.

Ал, Борбордук шайлоо комиссиясынын расмий сайтындагы арыздардын реестринде №407 катар номеринде А. Керимбекова аттуу жарандын Б.К. Чойбеков тарабынан шайлоочулардын добуштарын сатып алуу фактылары тууралуу арызы боюнча укук коргоо органдарынын маалыматы бар экенин көрсөткөн, ал боюнча укук коргоо органдарынын маалыматына ылайык, бул факты боюнча кылмыш ишин козгоодон баш тартуу тууралуу Борбордук шайлоо комиссиясы №1441 чечимин кабыл алган.

Аталган факты боюнча арыз ээси Талас облусунун прокуратурасына кайрылып, тиешелүү өкүмдөрдүн көчүрмөлөрү менен бирге кылмыш ишинин бар экендиги тууралуу расмий маалымат алганын, анын мазмунунан жарандар К.М.К. жана Н.Н.А. Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 196-беренесинин 1-бөлүгүндө (шайлоочулардын добуштарын сатып алуу) каралган кылмышты жасагандыгы үчүн күнөөлүү деп табылганын билдирген. Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун 2023-жылдын 20-сентябрындагы токтому менен биринчи инстанциядагы соттун өкүмү күчүндө калтырылгандыгы кѳрсѳтүлгѳн.

«Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 37-берененин 4-1-бөлүгүнүн ченемине таянуу менен, Э.М. Абдыкадыровдун өкүлү ѳзүнүн арызында тѳмѳндѳгүлѳрдү ѳтүнгѳн:

1. Шайлоо мыйзамдарын одоно бузууга, тактап айтканда шайлоочулардын добуштарын сатып алууга байланыштуу, №21 Талас шайлоо округу боюнча талапкер Чойбеков Бактыбек Каныбекович боюнча добуш берүүнүн жыйынтыктары анык эмес деп таанылсын;

2. Борбордук шайлоо комиссиясынын 2021-жылдын 14-декабрындагы № 832 чечиминдеги талапкер Чойбеков Бактыбек Каныбекович боюнча шайлоону болуп өттү деп таануу жана аны Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына шайлоо бөлүгү гана жокко чыгарылсын.

Жогорудагы арызды кароо үчүн КР БШКнын 2024-жылдын 22-февралындагы отурумуна Э.М.Абдыкадыров жана анын ишеним каты боюнча өкүлү М.Т. Калмырзаев чакырылган жана талапка ылайык кабардар кылынган. Отурумда Э.М. Абдыкадыровдун ишеним каты боюнча башка өкүлү - Джумалиев Айбек Бакытович аталган арызда көрсөтүлгөн дооматтарды жана талаптарды үндөп, колдой тургандыгын билдирди.

Э.М.Абдыкадыровдун ишеним каты боюнча өкүлү М.Т.Калмырзаевдин 2024-жылдын 8-февралындагы арызында баяндалган дооматтарын иликтеп чыгып, Борбордук шайлоо комиссиясы төмөнкүдөй корутундуга келет.

1. 2021-жылдын 28-ноябрындагы Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоодогу даттануулардын жана мыйзам бузуулардын реестрине ылайык Борбордук шайлоо комиссиясы 2021-жылдын 5-декабрындагы № 407 менен М. Калмырзаевден № 21 Талас шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер Б. Чойбеков тарабынан шайлоочуларды сатып алуу жана административдик ресурсту пайдалануу фактылары жөнүндө арыз (киргизүү № 02-14/5050) келип түшкѳн жана катталган.

2021-жылдын 6-декабрында Борбордук шайлоо комиссиясына төмөндөгү жарандар А. Керимбековдон (кирүү номери К-860), М. Оболбековдон (кирүү номери О-861), Д. Улушбековадан (кирүү номери У-862), А. Эралиевадан (кирүү № Е-863), А. Исабековдон (кирүү № I-864), Б. Жаныбековдон (кирүү № Д-865), Т. Турсунбай кызынан (кирүү № Т-866), Т. Курманалиевден (кирүү № К-867) шайлоочулдардын добуштарын сатып алгандыгына байланыштуу талапкер Б.Чойбековго карата чара көрүү жөнүндө арыздар келип түшкѳн.

Борбордук шайлоо комиссиясына укук коргоо органдарынан сунушталган маалыматарга ылайык:

1. М. Калмырзаевдин арызы боюнча №03-010-2021-000501 сотко чейинки өндүрүшү Кыргыз Республикасынын Жазык-процесстик кодексинин 27-берененин 1-бөлүгүнүн 2-пунктуна ылайык, кылмыш же укук бузуулардын курамы жоктугуна байланыштуу кыскартылган.

2. А. Керимбекованын, М. Оболбековдун, Д. Улушбекованын,
А. Эралиеванын, А. Исабековдун, Б. Жаныбековдун, Т. Турсунбай кызынын, Т. Курманалиевдин, ошондой эле В. Сариеванын жана М. Сариевдин арыздары боюнча Кыргыз Республикасынын Жазык-процесстик кодексинин 27-беренесинин 1-бөлүгүнүн 2-пунктуна ылайык, кылмыштын же укук бузуунун курамы жок болгондугуна байланыштуу кылмыш ишин козгоодон баш тартуу жөнүндө чечим кабыл алынган.

3. МЭАЖда катталган № 02-070-2021-000142 Талас шаарында балдар аянтчасын куруу фактысы боюнча талапкер Б.Чойбековдун балдар аянтчасын курууга катыштыгы такталган эмес, ушуга байланыштуу, 2021-жылдын 13-декабрында Кыргыз Республикасынын Жазык-процесстик кодексинин 27-беренесинин 1-бөлүгүнүн 2-пунктуна ылайык, кылмыш ишин козгоодон баш тартуу жөнүндө чечими кабыл алынган.

«Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 37-беренесинин 1-бѳлүгүнѳ ылайык «Борбордук шайлоо комиссиясы түздөн-түз округдук шайлоо комиссияларынан келип түшкөн протоколдордун негизинде, аларда камтылган маалыматтарды кошуу жолу менен, добуш берүү күнүнөн тартып 20 календардык күндөн кечиктирбестен шайлоонун натыйжаларын аныктайт.

Борбордук шайлоо комиссиясы милдеттүү түрдө жыйынтыктоочу жыйналышын өткөрөт, анда шайлоону даярдоонун жана өткөрүүнүн жүрүшүндөгү тартип бузуулар жөнүндө келип түшкөн бардык арыздарды (даттанууларды) карайт, ар бир арыз (даттануу) боюнча чечим кабыл алат.».

2021-жылдын 14-декабрында Борбордук шайлоо комиссиясынын жыйынына Талас районуну прокурору- Молдотаев Н.А., Талас шаарынын прокурорунун орун басары-Шайдиев А.У., Талас районунун ИИБнүн башчысы-Иманбеков А.С., Талас шаардык ИИБнүн башчысынын тергөө боюнча орун басары-Казакбаев К.О. чакырылышкан жана баяндамалары угулган, ошондой эле жыйналышка талапкер Чойбековдун ыйгарым укуктуу өкүлү Б. Канатбек уулу катышкан.

Кыргыз Республикасынын Жазык-процесстик кодексинин 159-беренесинин 1-бөлүгүнѳ ылайык. адамдын жарандык жана башка укуктарына каршы кылмыштар үчүн (анын ичинде КР КЖК 196-беренеси – шайлоочулардын добуштарын сатып алуу) жазык иштери боюнча тергѳѳ (тергѳѳгѳ тийиштүүлүк) ички иштер органдарынын тергѳѳчүлѳрү тарабынан ишке ашырылат.

Конституциялык Мыйзамдын 28-беренесинин 8, 10-бѳлүктѳрүнѳ ылайык, «Укук коргоо органдары жана башка органдар укукка каршы үгүт ишине бөгөт коюу боюнча чараларды көрүүгө, ошондой эле табылган фактылар менен көрүлгөн чаралар жөнүндө тиешелүү шайлоо комиссиясына, референдум комиссиясына токтоосуз билдирүүгө милдеттүү».

Шайлоону даярдоодо, өткөрүүдө жана жыйынтыктоодо ички иштер, улуттук коопсуздук, прокуратура органдары тарабынан алынган бардык маалыматтар, алар боюнча бул органдардын билдирүүлөрү жана жооптору Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан белгиленген тартипте кылдаттык менен каралып чыккан.

Борбордук шайлоо комиссиясы көрсөтүлгөн фактылар боюнча иликтөөнү ишке ашырган Талас шаарынын ИИБү, Талас районунун ИИБү сунуштаган маалыматтарынан жана материалдарынан, № 21 Талас шайлоо округу боюнча Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер Б.Чойбековдун пайдасына добуштарды сатып алууну ишке ашыруу фактысы тастыкталбагандыгы тууралуу жыйынтыкка келген, бул боюнча 2021-жылдын 14-декабрында №1441 тиешелүү чечимин кабыл алган.

Ошентип, жогоруда аталган чечимдин кабыл алынышы Талас округу боюнча Жогорку Кеңештин депутатын шайлоонун жыйынтыгын чыгарууда жана анын натыйжаларын аныктоодо Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан жыйынтыктоочу жыйын өткөрүлүп, анда келип түшкөн бардык даттануулар жана арыздар каралып, алар боюнча мыйзамдарга ылайык тиешелүү чечимдер кабыл алынгандыгын тастыктайт.

2. Арызга тиркелген Талас шаардык сотунун 2022-жылдын 23-августундагы өкүмүнѳ ылайык, Н.Н.А. жана К.М.К. Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 196-беренесинин 1-бөлүгүндө каралган кылмышты жасагандыгы үчүн күнөөлүү деп табылып, аларга 500 эсептик көрсөткүч өлчөмүндө айып салуу жазасы дайыдалган. Аталган сот актысы Талас облустук сотунун 2022-жылдын 17-ноябрындагы өкүмү жана Кыргыз Республикасынын Жогорку сотунун 2023-жылдын 20-сентябрындагы токтому менен өзгөртүүсүз калтырылган.

Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 196-беренеси эки бөлүктөн турат жана алардын диспозициялары квалификациялык белгилери боюнча так жоболоштурулган.

Кыргыз Республикасынын КЖК 196-беренесинин 1-бѳлүгүндѳ, шайлоо өткөрүү мезгилинде акчалай каражаттарды берүү же болбосо таратуу, материалдык баалуулуктарды тапшыруу же кандайдыр-бир кызматты же башка байгерчиликти алууга көмөктөшүү жолу менен шайлоочулардын добуштарын сатып алуу, ошого тете эл алдында аларга убада берүү түрүндѳгү кылмыш каралган.

Айыптоо өкүмүнѳ таянсак, Н.Н.А. жана К.М.К. аракеттери Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 196-беренесинин 1-бөлүгүндө каралган кылмыш белгилери боюнча сот тарабынан квалификацияланып, ага ылайык, Кылмыш-жаза кодексинин 196-беренесинин 1-бөлүгүндөгү жаза дайындалган.

Шайлануучу кызмат орундарына талапкерлер (анын ичинде Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттыгына талапкер) өзүнчө субъект катары Кылмыш-жаза кодексинде каралган 196-берененин 2-бөлүгүндө көрсөтүлгөндүгүн белгилѳѳ зарыл.

3. «Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө» Кыргыз Республикпасынын конституциялык Мыйзамынын 44-берененин 7-бѳлүгүнѳ ылайык, «арыздар (даттануулар), шайлоо субъектине анын укуктары бузулганы, чечимдер кабыл алынганы, аракеттер (аракетсиздиктер) жасалганы жөнүндө белгилүү болгон учурдан тартып токтоосуз, бирок 3 календардык күндөн кечиктирбестен берилет».

Жогоруда аталган конституциялык Мыйзамдын 45-беренесинин 2,3 жана 10-бѳлүктѳрүнѳ ылайык, «Борбордук шайлоо комиссиясынын чечимдерине биринчи инстанциядагы сотко даттанылат; биринчи инстанциядагы соттун чечимдерине Жогорку сотко даттанылат. Арыздар (даттануулар) добуш берүүнүн жыйынтыгы белгиленген же шайлоонун натыйжалары аныкталган учурдан тартып, 3 календардык күндүн ичинде берилет. Арыздарды (даттанууларды) берүү мөөнөттөрү калыбына келтирилүүгө жатпайт. Көрсөтүлгөн мөөнөттөр бүткөндөн кийин арыздар (даттануулар) кабыл алынбайт».

Ошону менен бирге, шайлоо процессинин субъекттеринин шайлоо укуктарын коргоо иштери боюнча өндүрүштүн тартиби Кыргыз Республикасынын Администратвдик-процесстик кодексинин (мындан ары - КР АПК) 20-главасында каралган.

КР АПК 201-беренесинин 3-бѳлүгүнѳ ылайык, «Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын чечимдери жана (же) аракеттери (аракетсиздиги) түздөн-түз сотко даттанылат».

Кѳрсѳтүлгѳн берененин 6 жана 7-бѳлүктѳрүндѳ «ушул берененин 3-бөлүгүндө каралган тартипте кабыл алынган чечимдерге арыздар чечим кабыл алынган учурдан тартып үч календардык күндүн ичинде берилет. Арыздарды берүү мөөнөтү калыбына келтирилбейт» деп каралган.

КР АПК 201-беренесинин 5-бѳлүгүндѳ «Добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөө жана шайлоонун натыйжаларын аныктоо жөнүндө шайлоо комиссияларынын чечимдерине арыздар добуш берүүнүн жыйынтыктары белгиленген же шайлоонун натыйжалары аныкталган учурдан тартып үч календардык күндүн ичинде берилет” деп белгиленген.

КР АПК 203-беренесинин 11-бѳлүгүнѳ ылайык, «Соттун чечими жана кассациялык инстанциядагы соттун токтому жаңыдан ачылган жагдайлар же жаңы жагдайлар боюнча кайра кароого жатпай” тургандыгын белгилѳѳ зарыл.

Жогоруда айтылгандарга байланыштуу, КР БШК Э.М.Абдыкадыровдун ишеним каты боюнча өкүлү М.Т. Калмырзаевдин арыз боюнча талаптарын канааттандыруудан баш тартуу жөнүндө чечим кабыл алуунун зарылдыгы тууралуу жыйынтыкка келет, анткени арыз ээси колдонуудагы мыйзамдарда каралган шайлоо процессинин катышуучуларынын шайлоо укуктарын бузган чечимдерге жана (же) аракеттерге (аракетсиздиктерге) даттануу мөөнөтүн өткөрүп жиберген деп эсептейт.

“Кыргыз Республикасынын Президентин жана Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин депутаттарын шайлоо жөнүндө” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 43, 44, 45-беренелеринин, Кыргыз Республикасынын Администрациялык-процесстик кодексинин 20-главасынын, Кыргыз Республикасынын Кылмыш-жаза кодексинин 196-беренесинин негизинде, “Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясы жѳнүндѳ” Кыргыз Республикасынын конституциялык Мыйзамынын 3, 4 жана 8-беренелерин, 2017-жылдын 7-июлундагы №212 “Кыргыз Республикасында шайлоолорду жана референдумдарды өткөрүүдө шайлоо комиссиялары тарабынан шайлоочулардын жана шайлоо процессинин башка субъекттеринин (катышуучуларынын) арыздарын (даттанууларын) кароонун тартиби жѳнүндѳ” жобону жетекчиликке алып,

Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум ѳткѳрүү боюнча борбордук комиссиясы

ЧЕЧИМ КЫЛАТ:

1. Абдыкадыров Эмилбек Мырзакуловичтин ишеним каты боюнча ѳкүлү Калмырзаев Мирбек Темирбековичтин арызы боюнча талаптарын канааттандыруудан баш тартылсын.

2. Ушул чечим Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын расмий сайтына жарыялансын.

3. Ушул чечимдин аткарылышын контролдоо Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын төрагасынын орун басары Т.У. Шайназаровго жүктөлсүн.

ТӨРАГА                                                                                    Н. ШАЙЛДАБЕКОВА

Бишкек ш., 2024-жылдын 22-февралы

№4