КыргызРеспубликасынын Шайлоо

жана референдум өткөрүү боюнча

борбордук комиссиясынын

«31» октября 2016 года №183

Токтому менен бекитилген

 

(КР БШК 2019-жылдын 13 сентябрындагы № 136, 2020-жылдын 4-февралындагы №31, 2021-жылдын 17-апрелиндеги №110, 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118, 2024-жылдын 1-октябрындагы №155 токтомдорунун редакцияларына ылайык)

1. Жалпы жоболор

2. Добуш берүү процессин уюштуруу. Добуш берүү үчүн жайды жабдууга карата негизги талаптар. Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протокол

3. Добуш берүү тартиби. Добуш берүү үчүн жайдан тышкары добуш берүү

4. Шайлоочулардын добуштарын саноо. Участкалык шайлоо комиссиялары тарабынан добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөө

5. Тиешелүү аймактарда аймактык шайлоо комиссиялары тарабынан добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөө

6. Жеткирүүдө, өткөрүп берүүдө жана жогору турган шайлоо комиссиялары тарабынан кабыл алууда шайлоо документтерине карата санкцияланбаган жеткиликтүүлүктөн коргоону камсыз кылуу тартиби

7. Шайлоо участогунда жана добуш берүү үчүн жайда коопсуздукту камсыз кылуу

 

1. Жалпы жоболор

1.1. “Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын шайлоодо шайлоо комиссиялары тарабынан добуш берүүнү уюштуруу жана өткөрүү, добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөө жана шайлоонун натыйжаларын аныктоо жөнүндө” ушул Жобо (мындан ары – Жобо) инновациялык технологияларды, шайлоочулардын добуштарын саноону, участкалык, аймактык шайлоо комиссиялары тарабынан добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөөнү, ошондой эле Кыргыз Республикасынынжергиликтүү кенештердин депутаттарын шайлоону өткөрүүдө жарандардын өз шайлоо укуктарын ишке ашырууда коопсуздукту камсыз кылууну кошуп алганда, добуш берүүнү уюштуруу, добуш берүү үчүн жайды жана жабдууларды даярдоо, шайлоочулардын өз эркин аң-сезимдүү билдирүү тартибин жөнгө салат.

1.2. Ушул Жобонун максаты Кыргыз Республикасында чыныгы эркин, калыс жана бүдөмүксүз шайлоону, жарандардын шайлоо укуктарын ишке ашырууну, шайлоочулардын өз эркин аң-сезимдүү билдирүүсүн жана шайлоо участкаларында жана тиешелүү аймактарда добуш берүүнүн жыйынтыктарын чыгарууну максималдуу объективдүү белгилөөнү камсыз кылуу болуп саналат.

1.3. Ушул Жобо Кыргыз Республикасынын Конституциясынын, мыйзамдарынын жана башка ченемдик укуктук актыларынын, Кыргыз Республикасынын Шайлоо жана референдум өткөрүү боюнча борбордук комиссиясынын (мындан ары – Борбордук шайлоо комиссиясы) актыларынын талаптарынын негизинде даярдалды.

2. Добуш берүү процессин уюштуруу. Добуш берүү үчүн жайды жабдууга карата негизги талаптар. Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протокол

2.1. Добуш берүү процессин уюштуруунужана өткөрүүнү төмөнкүлөр жүзөгө ашырат:

1) Борбордук шайлоо комиссиясы;

2) аймактык шайлоо комиссиялары;

3) участкалык шайлоо комиссиялары.

Шайлоо комиссиялары мыйзамдарда жана ушул Жободо белгиленген ыйгарым укуктарынын чектеринде добуш берүү тартибин уюштурушат, добуш берүү үчүн жайды даярдашат, аларды добуш берүүнү өткөрүү үчүн жабдышат, шайлоочулардын өз эркин аң-сезимдүү билдирүү процессин белгилешет, шайлоочулардын добуштарын саноону жүзөгө ашырышат, добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилешет жана шайлоонун натыйжаларын аныкташат.

Шайлоо комиссияларынын укуктук абалы, ишин уюштуруу жана тартиби, ошондой эле көз карандысыздыгынын кепилдиктери мыйзамдар жана башка ченемдик укуктук актылар менен белгиленет.

2.2. Мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, ошондой эле алардын кызмат адамдары шайлоо комиссияларына алардын ыйгарым укуктарын ишке ашырууга көмөк көрсөтүүгө тийиш: зарыл жабдууларды, транспорт каражаттарын, телефондук байланыштарды, анын ичинде технологиялык жабдууларды (стенддер, үкөктөр, добуш берүү үчүн кабиналар жана ж.б.), аларды жогору турган шайлоо комиссиясына же болбосо архивке өткөрүп бергенге чейин шайлоо документтерин берүүгө, ошондой эле алардын кайтарылышын камсыз кылууга; зарыл маалыматтарды жана материалдарды берүүгө, шайлоону, референдумду даярдоо жана өткөрүү менен байланышкан шайлоо комиссияларынын кайрылууларына токтоосуз жооп берүүгө, зарыл болгондо тиешелүү маселени же текшерүүнү үч күндүк мөөнөттө, ал эми добуш берүү күнү же добуш берүүдөн кийинки күнү токтоосуз кошумча үйрөнүүгө милдеттүү.

Саясий партиялар жана башка коммерциялык эмес уюмдар, башка юридикалык жактар шайлоону даярдоо жана өткөрүү менен байланышкан зарыл маалыматтарды жана материалдарды шайлоо комиссияларына шайлоону даярдоонун жүрүшүндө эки жумушчу күндүн ичинде, ал эми добуш берүү күнү же добуш берүүдөн кийинки күнү токтоосуз берүүгө милдеттүү.

Талаптарды аткарбаган же талаптагыдай эмес аткарган, мыйзамдарда белгиленген мөөнөттөрдү бузууга тете учурда мамлекеттик органдардын жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, саясий партиялардын, башка коммерциялык эмес уюмдардын кызмат адамдары жана башка юридикалык жактар мыйзамга ылайык жоопкерчилик тартат.

2.3. Добуш берүүнү өткөрүү үчүн добуш берүү үчүн жай бөлүнүп берилет. Добуш берүү үчүн жай участкалык шайлоо комиссиясынын пайдалануусуна мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары тарабынан акысыз берилет. Эреже катары добуш берүүнү өткөрүү үчүн орто билим берүүчү мектептердин, башка окуу жайларынын жайлары, маданият ак сарайлары, мамлекеттик жана муниципалдык мекемелердин башка жайлары бөлүнүп берилет.

Добуш берүүнү өткөрүү үчүн жайлар өрткө каршы коопсуздук боюнча тиешелүү ченемдерге, санитардык ченемдерге жооп берүүгө, шайлоочулар, анын ичинде ден-соолугуна жараша мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар (майыптарга) үчүн да ыңгайлуу болууга тийиш. Пандустардын жана тирөөчтөрдүн болушу ден-соолугуна жараша мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар үчүн добуш берүүчү жайлардын камсыз кылуучу ыкмалардын бири болуп саналат.

Добуш берүү үчүн жайда жарык берүү тутуму менен жабдылган жана жазуу куралдары менен камсыздалган атайын кабиналар, мониторлор, термопринтерлер, бармактын изин алуучу сканерлер, ошондой эле сервердик жана тармактык комплектилер жайгаштырылат.

Жарык кылуу тутумунда аны алмаштыргыдай жарык берүү булагы, фонарлар жана свечалар болуу керек. Электр жарыгы өчүп калганда добуш берүүлөр кайра (негизги же аны алмаштыруучу жарык булагынын эсебинен) жарык болгонго чейин токтотула турат. Бул учурда, участкалык шайлоо комиссиясынын ишине натыйжалуу байкоо жүргүзүү үчүн байкоочулар, саясий партиялардын өкүлдөрү добуш берүү үчүн автоматтык түрдө санай турган үкөктөрдөн же ящиктерден, добуш берүү үчүн кабиналардан шайлоо комиссиясынын аракеттерин толук көрүп турууну, өз функцияларын аткарууну камсыздагыдай аралыкта турууга укуктуу.

Добуш берүү үчүн жайда шайлоо комиссиясы стендди жасалгалайт, анда талапкерлер, саясий партиялартарабынан көрсөтүлгөнталапкерлер жана ошондой эле талапкерлердин тизмесин каттаган бардык саясий партиялар жөнүндө маалыматтык материалдар жайгаштырылат. Көрсөтүлгөн материалдарда үгүттөөчү чакырыктар камтылууга тийиш эмес. Стендде ошондой эле толтурулган шайлоо бюллетендеринин үлгүлөрү жайгаштырылат, алар аталган шайлоо округунда катталган талапкерлердин, көрсөтүлгөн талапкерлердин фамилиясын, ошондой эле талапкерлердин тизмесин каттаган саясий партиялардын аталышын камтыбоого тийиш. Бул үлгү жашыруун добуш берүү үчүн кабиналарда да жайгаштырууга сунушталат.

Көрүүсү боюнча ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү шайлоочуларды маалымдоо үчүн маалыматтык тактада ири шрифт жана (же) Брайль шрифтин колдонуу менен аткарылган материалдар жайгаштырылат.

Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын мажоритардык система боюнча шайлоодо шайлоо бюллетенине киргизилген катталган саясий партиялар жөнүндө маалыматтар маалыматтык материалдарга шайлоо бюллетенинин формасын жана текстин бекитүүдө аныкталган ошол эле ырааттуулукта жайгаштырылат.

Жергиликтүү кеңештердин депутаттарын пропорциалдуу система боюнча шайлоодо шайлоо бюллетенине киргизилген катталган саясий партиялар жөнүндө маалыматтар маалыматтык материалдарга шайлоо бюллетенинин формасын жана текстин бекитүүдө аныкталган ошол эле ырааттуулукта жайгаштырылат.

Маалыматтык стендде Конституциядан, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынан, жазык мыйзамдарынан, шайлоо жөнүндө мыйзамдарды бузгандыгы үчүн жоопкерчиликти белгилөөчү ченемдердин бөлүгүндө администрациялык укук бузуулар тууралуу мыйзамдардан үзүндүлөр жайгаштырылыш мүмкүн.

Көрсөтүлгөн материалдар шайлоочулар алар менен эркин таанышууга мүмкүн болгудай түрдө участкалык шайлоо комиссиялары тарабынан жайгаштырылат.

Добуш берүү үчүн жай шайлоо бюллетендерин берүүчү жер, жана ушул Жобонун пунктунун үчүнчү абзацында көрсөтүлгөн жабдуулар бир эле убакта шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн, саясый партиялардын өкүлдөрүнүн, байкоочулардын көз алдында болгудай түрдө жабдылууга тийиш.

Добуш берүү үчүн жайда аны орнотууга жараша добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу маалыматтарды ага жазуу үчүн арналган добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдук чоңойтулган формасы болууга тийиш. Добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндөгү протоколдун чоңойтулган формасы добуш берүү башталганга чейин илинип коюлат.

Добуш берүү үчүн жай жайгашкан имаратта шайлоо участогунун номери көрсөтүлгөн көрнөк болууга тийиш. Жайга кире бериш жерде участкалык шайлоо комиссиясынын иштөө сааты көрсөтүлгөн көрнөк болууга тийиш, мында ушундай эле көрнөктү участкалык шайлоо комиссиясынын жайы жайгашкан имаратка кире бериште да жайгаштыруу керек.

Добуш берүү үчүн жайда добуш берүүнү камсыз кылуу үчүн зарыл технологиялык жабдуулар жана материалдар менен катар техникалык жабдуулар: жазуу үстөлдөрү, отургучтар, кагаздар жана кийимдер үчүн шкафтар, сейф же металл шкаф, добуш берүү үчүн үкөктөрдү жана шайлоо документтерин мөөр басып бекитүү үчүн материалдар, участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү, калькулятор, канцелярдык буюмдар, телефон да болууга тийиш.

Шайлоочуларга бюллетендерди берүү жүзөгө ашырылуучу столдордо көчөлөрдүн аталышын жана үйлөрдүн номерлерин көрсөтүү менен үстөлгө коюлуучу бейдждер жайгаштырылат.

Добуш берүү үчүн жай автоматтык эсептөөчү урналар аларды пайдаланууда урналар участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн, саясий партиялардын өкүлдөрүнүн, байкоочулардын көз алдында болгудай түрдө жабдылууга тийиш.

Шайлоочуларды идентификациялоо процессинин жана добуш берүүнүн жүрүшүнүн ачык-айкындыгын камсыз кылуу үчүн добуш берүү үчүн жайларда видеокөзөмөл орнотулат.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

2.3-1. Добуш берүү үчүн жай ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелүү шайлоочулардын бул жайга тоскоолдуксуз кирүүсүн жана анда добуш берүүсүн, анын ичинде;

- ыңгайлуу келип-кетүү жана жөө жүрүү жолдорун,

- жеке автотранспортун токтотуучу атайын жерлердин,

- имараттын биринчи кабаттарында добуш берүү үчүн жайлардын жайгаштырылышын же лифттердин,

- эшиктердин кең улагасынын, пандустардын болушу (пандусту орнотуу мүмкүн болбосо, жардамга чакыруу баскычтары менен жабдылышы),

- төшөмөлөр, тактилдик көрсөткүчтөр, жетиштүү жарыктандыруу менен камсыз болууга тийиш.

Добуш берүү үчүн жайдагы жабдуулар (столдор, добуш берүү үчүн кабиналар жана урналар), ошондой эле маалыматтык такталар жеткиликтүү жана жашыруун добуш берүүнү эске алуу менен жайгаштырылышы керек.

Добуш берүү үчүн кабиналар кресло-колясканы пайдаланган шайлоочуларга тоскоолдуксуз кирүүгө мүмкүндүк берген параметрлерге ылайык келиши керек жана оптикалык коррекциялоо каражаттары (лупалар, жарыгы бар лупа ж.б.), кошумча жарыктандыруу, стул, атайын трафарет менен жабдылууга тийиш.

2.4. Добуш берүүнү жана шайлоочулардын добуштарын саноону өткөргөндөн кийин шайлоо комиссияларынын протоколдору түзүлөт.

Участкалык шайлоо комиссиясыдобуштарды санайт тиешелүү шайлоо участкаларындагы добуш берүүнүн жыйынтыктарын чыгарат.

Тиешелүү аймактык шайлоо комиссиялары участкалык шайлоо комиссияларынын протоколдорунун негизинде тиешелүү аймактардагыдобуш берүүнүн жыйынтыктарын аныктайт.

Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протокол катуу отчеттуулуктагы документ болуп саналат, анын коргоо формасы жана даражасы Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан аныкталат.

3. Добуш берүү тартиби. Добуш берүү үчүн жайдан тышкары добуш берүү

3.1. Кыргыз Республикасынын жергиликтүү кеңештеринин депутаттарын шайлоо күнү добуш берүү жергиликтүү убакыт боюнча саат 8ден саат 20га чейин жүргүзүлөт.

Добуш берүү убактысы жана орду жөнүндө участкалык шайлоо комиссиялары шайлоочуларга жалпыга маалымдоо каражаттары аркылуу же башкача ыкма менен добуш берүү күнүнө чейин 10 календардык күн калгандан кечиктирбестен, ал эми кайрадан добуш берүү жүргүзүлгөндө - добуш берүү күнүнө чейин 7 календардык күн калгандан кечиктирбестен кабарлоого милдеттүү.

Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан белгиленген башка жол менен маалымдоо.

3.2. Шайлоо күнү, добуш берүү башталаардын алдында, эртең мененки саат 7де участкалык шайлоо комиссиясы добуш берүү үчүн жайдагы өз жыйналышында чүчүкулак аркылуу комиссия мүчөлөрүн аныктайт, алар:

-шайлоочулардын кагаздагы тизмесиндеги жарандарды каттоону жүзөгө ашырат;

-шайлоочулардын жашыруун добуш берүү үчүн кабиналарга киришин, шайлоо бюллетендерин добуш берүү үчүн автоматтуу түрдө саноочу үкөктөргө же ящиктерге салышын контролдоону жүзөгө ашырат.

Мында участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы жана катчысы, ошондой эле автоматтык түрдө саноочу үкөктү тейлеген, шайлоочуларды иденттештирүүгө жооптуу (мындан ары - оператор) мүчөсү чүчүкулакка катышпайт.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

3.3. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн, саясий партиялардын өкүлдөрүнүн жана байкоочулардын катышуусу астында ичине ушул участканын шайлоочуларынын тизмеси, участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү, ошондой эле жайдан тышкары добуш берүүнүн натыйжалары боюнча документтер турган мөөр басып бекитилген сейфти (шкафты) ачат; сейфтен (шкафтан) шайлоочулардын кагаздагы тизмесин, шайлоочулардын электрондук тизмеси башка зарыл жабдууларды алып чыгат, шайлоочулардын тизмесине киргизилгендердин санын жарыялайт, катышкан адамдарга аны карап көрүүгө жана шайлоочулардын кагаздагы жана электрондук тизмелерин салыштырууга мүмкүндүк берет, андан кийин аны добуш берген күнү шайлоочуларды каттоо жана шайлоочулардын кагаздагы тизмесин толтуруу үчүн жоопкерчиликте болгон участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнө таратып берет. Мыйзамдарга ылайык шайлоочулардын тизмелери электрондук жана кагаз түрүндө түзүлөт жана белгиленген мөөнөттөрдө участкалык шайлоо комиссияларын өткөрүп берилет. Шайлоочулардын электрондук тизмеси атайын ноутбукта болот.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

3.4. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы карап чыгуу үчүн участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнө, ошондой эле катышып олтурган байкоочуларга, талапкерлердин, саясий партиялардын ѳкүлдѳрүнѳ, жалпыга маалымдоо каражаттарына ичи бош автоматтык эсептѳѳ урналарын көрсөтөт. Андан кийин сактоочу резервуар жана урнанын капкагы номерленген пломбалуу чаптамалар менен пломбаланат, андан кийин участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы контролдук барактарды түшүрөт, аларда шайлоо участкасынын номери, контролдук барактарды урналарга түшүрүү убактысы көрсөтүлөт. шайлоо ящиктери, участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасынын, катчысынын жана башка мүчөлөрүнүн фамилиялары, участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасынын, катчысынын жана башка мүчөлөрүнүн, катышкан саясий партиялардын өкүлдөрүнүн, байкоочулардын фамилиялары көрсөтүлөт, андан кийин пломбаланган урна оптикалык сканер аркылуу кайрадан пломбаланат.

Автоматтык эсептѳѳчү урналар эки карама-каршы тараптарына пломбаланат.

Стационардык ящиктер пайдаланылган учурда участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы добуш берүү үчүн бош ящиктерди ушул пункттун биринчи абзацында көрсөтүлгөн адамдарга текшерүү үчүн көрсөтөт. Андан кийин участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы добуш берүү үчүн ящиктерге контролдук барактарды таштайт, анда округдун аталышы, шайлоо участогунун номери, добуш берүү үчүн ящиктерге контролдук барактарды таштаган убакыт, төраганын, катчынын жана участкалык шайлоо комиссиясынын башка мүчөлөрүнүн, катышкан талапкерлердин, алардын өкүлдөрүнүн жана байкоочулардын, саясий партиялардын өкүлдөрүнүн фамилиялары көрсөтүлөт. Контролдук барактарга ушул адамдар кол коюшат жана участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү менен күбөлөндүрүлөт, андан кийин добуш берүү үчүн үкөктөр участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү менен бекитилет (пломбаланат).

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

3.5. (КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомуна ылайык күчүн жоготту)

3.6. (КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомуна ылайык күчүн жоготту)

3.7. Добуш берүү үчүн жайда участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү – оператор жана/же ишке тартылган оператор менен бирдикте шайлоочунун биометрикалык жана (же) жекече маалыматтары боюнча аны идентификациялоону жүргүзөт.

Шайлоочуну анын биометрикалык жана (же) жекече маалыматтары боюнча идентификациялоо үчүн шайлоочунун макулдугу талап кылынбайт.

Мында талапкерлердин, саясий партиялардын өкүлдөрүнө жана байкоочуларга көрүнө турган жерге илинген монитордо төмөнкү маалыматтар жазылып чыгат:

- ушул шайлоо участогундагы шайлоочулардын тизмесине киргизилген жарандардын жалпы саны;

- ушул шайлоо участогунда ошол учурга карата идентификациялоодон өткөн жана идентификациялоодон өткөндүгү жөнүндө чек алган шайлоочулардын жалпы саны;

- идентификациялоодон өтүүчү шайлоочунун сүрөтү;

- жабдуунун техникалык мүмкүнчүлүктөрүнө ылайык Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан ыйгарым укуктуу мамлекеттик орган менен бирдикте аныкталган башка маалыматтар.

Шайлоочуну идентификациялагандан кийин чек жана шайлоо бюллетени чыгарылат. Шайлоо бюллетени менен кошо чек шайлоочу тарабынан аны шайлоочулардын кагаз түрүндѳгү тизмесине каттаган участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөсүнө көрсөтөт. Шайлоочу ал тууралуу кол коет.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

3.8. (КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомуна ылайык күчүн жоготту)

3.9. Ар бир шайлоочу өзү үчүн добуш берет, башка шайлоочулар үчүн добуш берүүгө жол берилбейт.

3.10. (КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомуна ылайык күчүн жоготту)

3.11. (КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомуна ылайык күчүн жоготту)

3.12. Шайлоо бюллетени шайлоочу тарабынан атайын жабдылган кабинада же башка адамдардын болушуна жол берилбеген атайын жабдылган жерде толтурулат. Атайын жабдылган кабина же атайын жабдылган жер шайлоо бюллетенин толтурууда добуш берүүчүнүн эркин билдирүүсүнүн жашыруундуулугун жана добуш берүүчүнүн аракеттерине шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн жана байкоочулардын көзөмөл жүргүзүүсүн камсыз кылууну эске алуу менен орнотулушу же даярдалышы керек.

3.13. Шайлоочу шайлоо бюллетенине белгини өзү тандаган саясий партиянын пайдасына тиешелүү чарчыга же "Баарына каршы" позициясына коет.

3.14. Эгерде шайлоочу шайлоо бюллетенин толтурууда ката кетирип алдым деп эсептеген учурда, ал бузулган шайлоо бюллетенинин ордуна жаңысын берүү өтүнүчү менен участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөсүнө кайрылууга укуктуу. Шайлоо комиссиясынын мүчөсү шайлоочулардын тизмесиндеги ушул шайлоочунун фамилиясынын тушуна тиешелүү белги коюу менен, атайын СМАРТ-карттын жардамы менен шайлоо бюллеьтенин басып чыгарат. Жаңы шайлоо бюллетени бир гана жолу басып чыгарылат. Бузулган шайлоо бюллетени керектен чыгарылат, бул жөнүндө акт түзүлөт.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

3.15. Шайлоо бюллетенин толтурууга мүмкүнчүлүгү болбогон шайлоочу, бул үчүн шайлоо комиссиясынын мүчөсү, саясий партиянын өкүлү, байкоочу болуп саналбаган башка шайлоочунун жардамынан пайдаланууга укуктуу. Бул учурда шайлоочу башка адамдын жардамынан пайдалануу жөнүндө өз ниетин участкалык шайлоо комиссиясына оозеки билдирет.

Шайлоо бюллетенин толтурууга мүмкүндүгү жок шайлоочунун өтүнүчү боюнча дайындалган адам шайлоочунун эркин билдирүүсүнө толук ылайык келген аракеттерди жасоого милдеттүү.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

3.16.Толтурулган шайлоо бюллетендерин шайлоочулар тийиштүү мѳѳр коюлган (пломбаланган) автоматтык эсептөөчү урналар аркылуу өткөрүшөт. Шайлоо бюллетенин добуш берүүчү бөлмөдөн алып чыгууга тыюу салынат.

Шайлоо бюллетендеринин санына негизделген, автоматтык эсептөөчү урна тарабынан саналган жана анын мониторунда чагылдырылган добуш бергендердин саны тууралуу маалымат участкалык шайлоо комиссиялары тарабынан актыга киргизилет жана аймактык шайлоо комиссиясына ар бир 2 саатта берилип турат. Аймактык шайлоо комиссиясынын системалык администратору алынган маалыматтарды Борбордук шайлоо комиссиясынын расмий сайтына киргизет жана автоматтык түрдө жарыялайт. Шайлоо бюллетендеринин санына негизделген, автоматтык эсептөөчү урна тарабынан саналган жана анын мониторунда чагылдырылган добуш берген шайлоочулардын саны жөнүндө акыркы маалымат шайлоо участкалары жабылгандан кийин дароо, бирок бюллетендери бар урналардын ачканга чейин Борбордук шайлоо комиссиясына өткөрүлүп берилет.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

3.17. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы добуш берүү жайындагы тартипке көз салат. Добуш берүү жайында коомдук тартип бузулган учурда, участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы добуш берүү жайында коомдук тартипти камсыз кылуу максатында, укук коргоо органдарынын кызматкерлерине жардамга кайрылууга укуктуу, алар тартип орнотулгандан кийин добуш берүү жайынан чыгып кетүүлөрү керек. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасынын өз ыйгарым укуктарынын чектеринде берилген, шайлоо процессинин катышуучуларынын укуктарын бузбаган тескемелери добуш берүү жайында тургандардын баары үчүн милдеттүү. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы жок болгондо, анын ыйгарым укуктарын участкалык шайлоо комиссиясынын катчысы же шайлоо комиссиясынын ыйгарым укук берилген мүчөсү аткарат.

3.18. Эгерде алар шайлоо комиссиясынын ишине же Кыргыз Республикасынын жараны өз шайлоо укуктарын жүзөгө ашыруусуна тоскоолдук кылууга, ошондой эле добуш берүүнүн жашыруундуулугун бузууга аракет кылса, участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөсү токтоосуз анын жумушуна катышуудан четтетилет, ал эми байкоочу же башка адамдар добуш берүүчү жайдан сыртка чыгарылат. Бул жөнүндө чечим участкалык шайлоо комиссиясы тарабынан жазуу жүзүндө кабыл алат. Мында комиссия бул адамдарды Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган жоопкерчиликке тартуу жөнүндө сунуштама менен тиешелүү органдарга кайрылууга укуктуу.

3.19. Мамлекеттик органдар, жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары, мамлекеттик жана муниципалдык мекемелер менен ишканалар, ошондой эле алардын кызмат адамдары добуш берүү күнү коомдук коопсуздукту, коомдук транспорттун, байланыш каражаттарынын үзгүлтүксүз иштешин, добуш берүүчү жайларда электр жарыгы жана жылуулук болушун камсыз кылууга милдеттүү.

3.20. Шайлоо күнү автоматтык эсептөөчү урна бузулган учурда, эгерде автоматтык эсептѳѳ урнасын текшерип кароонун натыйжасында ал калыбына келтирилүүгѳ жатпаса, добуш берүү запастык автоматтык эсептөөчү урнаны пайдалануунун негизинде жүзөгө ашырылат. Мында участкалык шайлоо комиссиясы акт түзөт, ага участкалык шайлоо комиссиянын катышкан бардык мүчөлөрү жана операторлор кол коюшат.

Запастык автоматтык эсептѳѳ урнасы иштен чыккан учурда добуш берүү стационардык ящикти колдонуу менен жүргүзүлөт. Мындай учурда участкалык шайлоо комиссиясы акт түзөт, ага участкалык шайлоо комиссиясынын бардык катышкан мүчөлөрү жана операторлор кол коюшат.

Бузулган автоматтык эсептөөчү урнада болгон шайлоо бюллетендери шайлоо аяктагандан кийин байкоочулардын, саясий партиялардын өкүлдөрүнүн катышуусунда алып чыгылат жана колдонуудагы автоматтык эсептөөчү урна аркылуу өткөрүлөт.

Автоматтык эсептөөчү урналардын бузулуусунун натыйжасында алмаштырылган иштөө жөндөмү калыбына келтирилген учурда, добуш берүү аяктагандан кийин автоматтык эсептөөчү урналардын жыйынтыктоочу отчетун түзүү үчүн аларды пайдаланууга жол берилет. Мында акт түзүлүп, катышып отурган бардык участкалык комиссиянын мүчөлөрү, операторлор, байкоочулар, талапкерлердин, саясий партиялардын өкүлдөрү тарабынан ага кол коюлат.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

3.21. Шайлоочулардын тизмесине киргизилген, бирок ден соолугунун абалы же майыптыгы боюнча добуш берүү үчүн шайлоо участкасына келе албаган шайлоочулар; добуш берүү күнү ооруканаларда, шектүүлөр жана айыпталуучулар кармалган жайларда камалып турган шайлоочулар; алыскы жана жетүүгө кыйын райондордо жайгашкан жерлерде, мал чарбасынын алыскы участкаларында убактылуу жашаган шайлоочулар; ошондой эле өзгөчө учурларда тиешелүү аймактык шайлоо комиссиясынын чечим боюнча калктуу конуштардан алыс обочолонгон жерлерде жайгашкан аскер бөлүктөрүндө шайлоо күнү кызмат өтөп жаткан аскер кызматчылары, шайлоо күнү кызмат өтөп жаткан ички иштер органдарынын кызматкерлери, эгер алар шайлоо участкасынын аймагында туруктуу жашаса, ага өзүнүн жайгашкан жери боюнча алардын убактылуу турган жери кирет; иштин үзгүлтүксүз цикли менен ишканаларда иштеген шайлоочулар; вахта ыкмасы менен иштеген шайлоочулар, эгерде шайлоо өтүп жаткан шайлоо участкасы алар жашаган жердин аймагында болсо, добуш берүү үчүн орун-жайдан тышкары жерде добуш беришет. Участкалык шайлоо комиссиялары мындай шайлоочуларга добуш берүү үчүн жайдан тышкары добуш берүү күнүнө бир календардык күн калганда добуш берүү мүмкүндүгүн камсыз кылууга милдеттүү.

Добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берүү, добуш берүү күнүнө чейин бир календардык күн калганда саат 8ден 20.00гө чейинки мезгилде гана жана шайлоочунун ага добуш берүү жайынан тышкары добуш берүү мүмкүнчүлүгүн түзүү жөнүндө жазуу жүзүндөгү кайрылуусунун негизинде гана жүргүзүлөт. Шайлоочунун арызы участкалык шайлоо комиссиясы түзүлгөндөн кийин каалаган учурда, бирок добуш берүү күнүнө 3 календардык күн калгандан кечиктирбестен берилиши мүмкүн. Участкалык шайлоо комиссиясы берилген бардык арыздарды атайын реестрде каттоого алат. Добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берүүгө мүмкүнчүлүк берүү жөнүндө арызда шайлоочунун добуш берүүчү жайга келе албай турганынын себеби жана шайлоочу жөнүндө маалыматтар көрсөтүлүүгө тийиш.

Участкалык шайлоо комиссиясында добуш берүү үчүн көчмө үкөктөрдүн зарыл саны (бирок үчтөн ашык эмес) болушу керек. Добуш берүү үчүн жайдан тышкары добуш берүүнү мөөрлөнүп жабылган (пломбаланган) көчмө үкөктөрдү алган оператор менен биргелешип участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү жүргүзөт. Добуш берүүчү жайдан тышкары жерде добуш берүү саясий партиялардын, байкоочулардын, жалпыга маалымдоо каражаттарынын өкүлдөрүнүн катышуусунда жүргүзүлөт.

Участкалык шайлоо комиссиясы добуш берүүгө 2 күн калганда өзүнүн жыйналышында добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берүүнү уюштура турган комиссиянын мүчөлөрүн (участкалык шайлоо комиссиясынын эки мүчөсүнөн кем эмесин) чүчү кулак менен аныктайт. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы жана катчысы чүчү кулакка катышпайт. Чүчүкулак ѳткѳрүүнүн убактысын жана ордун участкалык шайлоо комиссиясы талапкерлерге, саясий партияларга, коомдук байкоочуларга маалымдоого милдетүү.

Участкалык шайлоо комиссиясы добуш берүү күнүнө чейин 2 күн калганда өзүнүн участогунда добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берүү мүмкүнчүлүгүн берүү тууралуу жазуу жүзүндө ага арыз берген шайлоочулардын реестрин илип коюуга милдеттүү.

Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы карап чыгуу үчүн участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнө, ошондой эле катышып олтурган байкоочуларга, саясий партиялардын, жалпыга маалымдоо каражаттарынын өкүлдөрүнө ичи бош, участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү менен мөөрлөнүп бекитилүүчү (пломбалануучу) жайдан тышкары добуш берүү үкөктөрүн көрсөтөт. Андан кийин мөөрлөнүп бекитилген добуш берүү үкөктөрүнө участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы, шайлоо участогунун номуру, көзөмөлдөө барактарынын добуш берүү үкөгүнө салынган убактысы, участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасынын, катчысынын жана участкалык шайлоо комиссиясынын башка мүчөлөрүнүн, катышып отурган талапкерлердин, талапкерлердин тизмесин көрсөткөн саясий партиялардын өкүлдөрүнүн фамилиялары көрсөтүлгөн көзөмөлдөө барактарын салат. Көзөмөлдөө барактарына ошол адамдардын колдору коюлат жана участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү менен күбөлөндүрүлөт.

Участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү шайлоочуга келгенден кийин анын биометрикалык жана персоналдык маалыматтары боюнча идентификациялоону оператор жана/же ишке тартылган оператор жүргүзөт. Шайлоочу киргизилген жазуунун тууралыгын текшерет жана добуш берүү үчүн жайдан тышкары жерде добуш берүү мүмкүнчүлүгү жөнүндө жазуу жүзүндө арыз берген шайлоочулардын реестринин негизинде түзүлгөн шайлоочулардын тизмесине кол коет.

Шайлоо бюллетени шайлоочу тарабынан башка адамдардын болушуна жол берилбеген атайын жерде толтурулат. Атайын жер шайлоо бюллетенин толтурууда добуш берүүчүнүн эркин билдирүүсүнүн жашыруундуулугун жана добуш берүүчүнүн аракеттерине шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн жана байкоочулардын көзөмөл жүргүзүүсүн камсыз кылууну эске алуу менен тандалып алынышы керек.

Эгерде шайлоочу ден соолугунун мүмкүнчүлүктөрү чектелгендигинин кесепетинен же ден соолугунун абалы боюнча шайлоо бюллетенин толтура албаса, ал ушул Жобонун 3.15-пунктунун 2-абзасында каралган тартипте башка шайлоочунун жардамынан пайдаланууга укукту.

Добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берген шайлоочунун паспортунун же инсандыгын ырастоочу документинин сериясы жана номуру шайлоочулардын тизмесине киргизилет жана шайлоочулардын тизмесинин тиешелүү тик тилкесинде “Добуш берүү үчүн жайдан тышкары добуш берди” деген белги коюлат.

Добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берүү аяктагандан кийин көчмө үкөктөр участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү менен кошумча мөөрлөнөт (пломбаланат) жана кошумча мөөрлөнүүчү (пломбалануучу) шайлоо документтери сакталуучу сейфке (шкафка) алып коюлат.

Добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берген шайлоочулардын добуштарын саноо добуш берүү үчүн жайда добуш берүү аяктагандан кийин жүргүзүлөт. Көчмө үкөктөрдөн алынган шайлоо бюллетендери добуш берүү үчүн жайда добуш берүү аяктагандан кийин автоматтык эсептөөчү урна аркылуу өткөрүлөт.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118, 2024-жылдын 1-октябрындагы № 155 токтомдорунун редакцияларына ылайык)

4. Шайлоочулардын добуштарын саноо. Участкалык шайлоо комиссиялары тарабынан добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөө

4.1. Саат 20да добуш берүү аяктайт, ал эми добуш берүү үчүн жай жабылат. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы добуш берүүчү жайда турган шайлоочулар гана, башкача айтканда саат 20га чейин добуш берүү үчүн жайга киргендер добуш бере ала турганы жөнүндө жарыялайт.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

4.2. Шайлоочулардын добуштарын саноо участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү тарабынан гана, анын жыйналышында добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протоколдо жана анын чоңойтулган таризинде (шайлоо комиссиясы белгилеген орунга илинген) шайлоо бюллетендерин жана шайлоочулардын добуштарын саноо боюнча аткарылуучу иш аракеттердин бардык натыйжалары тууралуу ырааттуу жарыялоо жана тиешелүү түрдө жол-жоболоо менен ачык жана айкын жүзөгө ашырылат.

Добуштарды саноо жана добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөө процессинде саясий партиялардын өкүлдөрү, байкоочулар, жалпыга маалымдоо каражаттарынын өкүлдөрү тарабынан фотосүрөткө, кино-, көрмө тартылуулар жүргүзүлүшү мүмкүн.

4.3. Шайлоочулардын добуштарын саноо добуш берүү аяктаары менен, шайлоочулардын добуш берүүсү өткөрүлгөн жайда башталат жана добуш берүүнүн жыйынтыктары белгиленгенге чейин тыныгуусуз жүргүзүлөт. Шайлоочулардын добуштарын түздөн-түз саноо жүргүзүлгөн жер ага участкалык шайлоо комиссиясынын бардык мүчөлөрүнүн, саясий партиялардын шайлоо комиссияларындагы өкүлдөрүнүн жетимдүүлүгү камсыз болгондой жабдылууга тийиш. Мында саноого катышкан бардык адамдар үчүн участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн аракеттерин толук көрүп туруулары камсыз кылынышы керек.

Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасын жана катчысын кошпогондо, добуштарды саноо учурунда участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнө жазуучу буюмдарды пайдаланууга тыюу салынат.

4.4. Участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү ката кетирүү менен толтурулган (бузулган) шайлоо бюллетендерин кайра санап чыгат, аларды төмөнкү оң бурчун кесүү жолу менен керектен чыгарат (мында катталган талапкерлер, талапкерлердин тизмеси жөнүндө маалыматтардын оң жагында жайгашкан чарчыларды бузууга жол берилбейт) жана ведомость боюнча участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасына тапшырат, бул жөнүндө акт түзүлөт. Ката толтурулган (бузулган) катары шайлоочулар кайтарып берген шайлоо бюллетендеринин саны, бардык жокко чыгарылган шайлоо бюллетендеринин санынын суммасы катары жарыя кылынат жана добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протоколго жана анын чоңойтулган таризине киргизилет.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

4. 5. Шайлоочулардын добуштарын түздөн-түз саноонун алдында, участкалык шайлоо комиссиясынын шайлоочуларды каттоого жооптуу мүчөлөрү шайлоочулардын тизмесинин ар бир бетине тиешелүү суммалык маалыматтарды киргизүүгө милдеттүү.

Суммалык маалыматтар киргизилгенден кийин шайлоочулардын тизмесинин ар бир бетине участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөсү кол коет, андан кийин бардык маалыматтарды жыйынтыктайт жана участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасына өткөрүп берет. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы жана катчысы тизменин акыркы бетине шайлоочулардын тизмесинин бардык беттери боюнча маалыматтардын суммасы катары аныкталуучу жыйынды маалыматтарды киргизет, аларды өз колу жана участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү менен күбөлөндүрөт. Добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын саны шайлоочулардын белгиленген тариздеги шайлоо бюллетендерин алгандыгы жөнүндө койгон колдорунун саны боюнча аныкталат.

Шайлоочуларга берилген шайлоо бюллетендеринин саны чектерди саноо жолу менен кошумча текшерилет.

Шайлоочулардын тизмеси менен иш жүргүзүлгөндөн кийин шайлоочуларга берилген шайлоо бюллетендеринин саны жөнүндө акт түзүлөт. Төраганын колтамгасы жана участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү менен күбөлөндүрүлгөн актынын көчүрмөсү катышкан саясий партиялардын, жалпыга маалымдоо каражаттарынын өкүлдөрүнө, байкоочуларга берилет, андан кийин маалыматтар чоңойтулган тариздеги протоколго киргизилет.

Шайлоочулардын тизмеси менен жумуштарды жүргүзгөндөн кийин, участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы катышып отургандарга алар менен көрүп таанышууну сунуш кылат.

Андан кийин шайлоочулардын тизмеси сейфке (шкафка) алып коюлат.

4.6. Участкалык шайлоо комиссиясы добуш берүү үчүн көчмө үкөктөрдөгү шайлоо бюллетендерин милдеттүү саноого киришет. Участкалык шайлоо комиссиясынын добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берүүнү жүргүзгөн мүчөлөрү пломбалардын жана мөөрлөрдүн сакталганын көрсөтөт, добуш берүү үчүн көчмө үкөктөрдү кезек-кезеги менен ачат, андан кийин шайлоо бюллетендерин жана участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн, эртең менен шайлоо үкөктөрүн мөөрлөп жабуу учурунда катышкан адамдардын колдору менен көзөмөлдөө барагын алып чыгышат. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы көзөмөлдөө барактарын көрсөтөт.

Добуш берүү үчүн ар бир көчмө үкөктү ачаардын алдында добуш берүү үчүн ушул көчмө үкөктү пайдалануу менен добуш берген шайлоочулардын саны жарыяланат. Добуш берүү үчүн ар бир көчмө үкөктөгү шайлоо бюллетендерин саноо өз-өзүнчө жүргүзүлөт.

Эгерде добуш берүү үчүн көчмө үкөктөгү шайлоо бюллетендеринин саны, шайлоо бюллетендеринин саны жөнүндө белгиде камтылган шайлоочулардын арыздарынын санынан көп экени белгиленсе, добуш берүү үчүн ушул көчмө үкөктөгү бардык шайлоо бюллетендери, участкалык шайлоо комиссиясынын чечими менен жараксыз деп таанылат жана төмөнкү оң бурчун кесүү жолу менен керектен чыгарылат, бул жөнүндө өзүнчө акт түзүлөт, ал добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протоколго тиркелет жана анда участкалык шайлоо комиссиясынын добуш берүүчү жайдан тышкары добуш берүүнү жүргүзүүнү камсыз кылган мүчөлөрүнүн фамилиялары жана аты-жөндөрү көрсөтүлөт. Бул жараксыз шайлоо бюллетендери өзүнчө таңгакталат жана мөөрлөнүп чапталат, мында пакетте шайлоо участогунун номуру, үкөктүн номуру жана шайлоо бюллетендеринин саны көрсөтүлөт жана "Добуш берүү үчүн көчмө үкөктөн алынган жараксыз шайлоо бюллетендери" деген жазуу жазылат.

Добуш берүү үчүн көчмө үкөктөн алынган жараксыз шайлоо бюллетендери жана маалыматтар жыйынтыктоочу протоколдун тиешелүү графасына жана анын чоңойтулган таризине киргизилет. Добуш берүү үчүн көчмө үкөктөн алынган шайлоо бюллетендери автоматтык эсептөөчү урна аркылуу өткөрүлөт.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

4.7. Добуштарды саноо учурунда аныкталбаган тариздеги шайлоо бюллетендери эсепке алынбайт. Мазмуну жана (же) таризи Борбордук шайлоо комиссиясы бекиткен шайлоо бюллетенинин текстине жана таризине ылайык келбеген бюллетендер аныкталбаган тариздеги шайлоо бюллетендери деп таанылат.

4.8. Автоматтык эсептөөчү урна добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу кагаздагы протоколду түзөт жана берет, анда иштелип чыгылган бюллетендердин саны, ошондой эле ар бир саясий партия алган жана “Баарына каршы” позициясында шайлоочулардын добуштарынын санынын суммалык мааниси көрсөтүлөт.

Шайлоочулардын добуштарын кол менен эсептөөнүн алдында участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы автоматтык эсептөөчү урнанын кагаздагы протоколунун добуш берүүнүн алдын ала жыйынтыктарын жарыялайт, бул жөнүндө өзүнчө акт түзүлөт, ал участкалык шайлоо комиссиясынын бардык катышкан мүчөлөрүнүн, саясий партиялардын өкүлдөрүнүн, байкоочулардын, жалпыга маалымдоо каражаттарынын өкүлдөрүнүн алдында жарыя кылынат.

Автоматтык эсептөөчү урналар добуш берүүнүн бүткүл мезгилинде добуш берүүнүн купуялуулугунун ачылышына жол бербөөгө жана зымдуу жана зымсыз тарамдарга кошулбоого тийиш.

Автоматтык эсептөөчү урналардан добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө маалыматтарды алуу добуш берүү күнү саат 20дан кийин, бирок саат 21ден кечиктирбестен участкалык шайлоо комиссиясы тарабынан жүзөгө ашырылат. Автоматтык эсептөөчү урналардын мөөр менен күбөлөндүрүлгөн отчеттору, мөөр менен күбөлөндүрүлгөн идентификациялоо боюнча баштапкы жана жыйынтык отчеттор добуш берилүүчү жайда турган саясий партиялардын талапкерлеринин бардык өкүлдөрүнө, байкоочуларга берилет.

Байланыш проблемасынан улам автоматтык эсептөөчү урнадан маалыматтарды берүү мүмкүн болбогон учурда, участкалык шайлоо комиссиясы тиешелүү акты түзөт жана Борбордук шайлоо комиссиясынын серверине маалыматтарды берүү саясий партиялардын өкүлдөрүнүн жана байкоочулардын катышуусунда аймактык шайлоо комиссиясы тарабынан жүргүзүлөт.

Добуш берүүнүн алдын ала жыйынтыктары жөнүндө автоматтык эсептөөчү урнанын протоколу добуштарды саноодо катышкандардын барына кагаз түрүндө берилет, юридикалык мааниси болбогон алдын ала маалымат болуп саналат.

4.9. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы автоматтык эсептөөчү урнадагы шайлоо бюллетендерин саноонун башталгандыгы жөнүндө жарыялайт, мөөрдүн (пломбанын) бузулбагандыгын көрсөтөт жана добуш берүү үчүн урнаны ачат. Участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү шайлоо бюллетендерин жана участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн, эртең менен добуш берүү үчүн үкөктөргө мөөр басууга катышкан башка адамдардын колдору коюлган контролдоо барактарын алып чыгышат. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы контролдоо барактарын көрсөтөт.

Шайлоо бюллетендери добуш берүү үчүн автоматтык эсептөөчү урнадан алып чыгарылгандан кийин эсептелет жана добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протоколго натыйжалары жазылат.

Автоматтык эсептөөчү урнадан алынган шайлоо бюллетендеринин саны шайлоочуларга берилген бюллетендердин санына дал келүүгө же болбосо андан аз болууга тийиш. Эгерде автоматтык эсептөөчү урнада шайлоо бюллетендеринин саны шайлоочуларга алынган бюллетендердин санынан көп болсо, анда участкалык шайлоо комиссиясы себептерин табуу жана четтетүү боюнча чараларды көрөт.

Эгерде себептери табылгандан жана четтетилгенден кийин анык шайлоо бюллетендеринин саны автоматтык эсептөөчү урнада шайлоочуларга алынган бюллетендердин санынан көп болсо, урнадагы бардык шайлоо бюллетендери участкалык шайлоо комиссиясынын чечими менен анык эмес деп таанылат жана төмөнкү жактагы оң бурчун кесип салуу жолу менен жокко чыгарылат.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

4.10. Участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү автоматтык эсептөөчү урнадан алынып чыккан шайлоо бюллетендерин талапкерлердин тизмелеринин ар бири үчүн, “Баарына каршы” берилген добуштар боюнча иргешет, ошол эле убакта аныкталбаган тариздеги шайлоо бюллетендерин жана жараксыз шайлоо бюллетендерин бөлүп чыгышат. Шайлоо бюллетендерин иргөөдө участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү шайлоо бюллетендеринде камтылган шайлоочулардын белгилерин жарыялашат жана шайлоо бюллетендерин көрүп көзөмөлдөө үчүн саноого катышып олтургандардын баарына көрсөтүшөт.

Иргелген шайлоо бюллетендери менен участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн көзөмөлү астында саясий партиялардын өкүлдөрү, байкоочулар таанышууга укуктуу.

4.11. Андан кийин белгиленген тариздеги шайлоо бюллетендери боюнча шайлоочулардын добуштарын ар бир талапкерлердин тизмеси жана “Баарына каршы” берилген добуштар боюнча өз-өзүнчө саноо жүргүзүлөт. Иргелген шайлоо бюллетендерин саноо үн чыгаруу менен, аларды бир пачкадан экинчисине бирден алып коюу жолу менен, саноого катышып отурган адамдар уккандай же шайлоочунун шайлоо бюллетениндеги белгисин көргөндөй жүзөгө ашырылат. Ар башка пачкалардагы шайлоо бюллетендерин бир убакта саноого жол берилбейт.

Ар бир талапкерлердин тизмеси жана "Баарына каршы" берилген шайлоо бюллетендериндеги шайлоочулардын тиешелүү белгиси (добушу) боюнча аныкталуучу алынган маалыматтар добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протоколго жана анын чоңойтулган таризине киргизилет.

4.12. Жараксыз шайлоо бюллетендери өзүнчө саналат жана кошулат. Шайлоочунун эркин билдирүүсүн аныктоо мүмкүн болбогон шайлоо бюллетендери, ошондой эле добуш берүү үчүн көчмө үкөктөн алынган жараксыз шайлоо бюллетендери (эгерде добуш берүү үчүн көчмө үкөктөгү шайлоо бюллетендеринин саны алынган шайлоо бюллетендеринин саны жөнүндө белги бар шайлоочулардын арыздарынын санынан ашкан факты орун алган болсо) жараксыз болуп эсептелет. Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан белгилеген коргоо белгилери коюлбаган, участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү менен күбөлөндүрүлбөгөн жана башка белгиленген белгилерди камтыбаган шайлоо бюллетендери да жараксыздарга кирет.

Арткы бетинде белгини, сызыкты же алардын мазмунуна карабастан башка жазууларды камтыган бюллетендер жараксыз деп таанылбайт.

Шайлоо бюллетенин жараксыз деп таанууда шектенүүлөр болгон учурда, участкалык шайлоо комиссиясы маселени добуш берүү менен чечет, мында шайлоо бюллетенинин арткы бетине анын жараксыздыгынын себеби көрсөтүлөт жана бул жазуу белги участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасынын жана катчысынын колу менен ырасталат, комиссиянын мөөрү менен күбөлөндүрүлөт. Жараксыз шайлоо бюллетендеринин жалпы саны добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протоколго жана анын чоңойтулган таризине киргизилет.

4.13. Участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү жараксыз шайлоо бюллетендеринин санын санайт, жарыялайт жана добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколго жана анын чоңойтулган таризине жазат, ал шайлоочулардын эркин аныктоого боло турган шайлоочулардын белгилери боюнча аныкталат.

4.14. Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы добуштарды саноодо бардык катышып отурган адамдарга участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн көзөмөлү алдында шайлоо бюллетендерин көрүп таанышууну сунуш кылат. Автоматтык эсептөөчү урналардагы маалыматтар боюнча добуш берүүнүн жыйынтыктары добуш берүүнү кол менен эсептөөнүн маалыматтары боюнча добуш берүүнүн жыйынтыктарына дал келбеген учурда, саясий партиянын өкүлүнүн же байкоочунун добуштарды кайра эсептөөнү жүргүзүү талабы боюнча саясий партиянын өкүлүнүн же байкоочунун түздөн-түз катышуусунда жана алар тараптан көрүп туруп көзөмөлдөө мүмкүнчүлүгүн берүү менен шайлоо бюллетендери кайра эсептелет. Мында шайлоо бюллетендерин саноо үн чыгаруу менен жүргүзүлөт.

Добуш берүүнүн жыйынтыктары добуштарды кол менен эсептөөнүн натыйжалары боюнча белгиленет.

4.15. Мындан кийин Борбордук шайлоо комиссиясы бекиткен тартипке ылайык добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколго киргизилген маалыматтардын көзөмөлдүк өз ара катыштарын текшерүү жүргүзүлөт.

4.16. Добуштарды саноо жүргүзүлгөндөн кийин участкалык шайлоо комиссиясы милдеттүү түрдө жыйынтыктоочу жыйналыш өткөрөт, анда добуш берүү жана шайлоочулардын добуштарын саноо учурундагы тартип бузуулар жөнүндө келип түшкөн арыздар (даттануулар) каралат, ар бир арыз (даттануу) боюнча чечим кабыл алынат. Андан кийин участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү келип түшкөн арыздар (даттануулар) боюнча участкалык шайлоо комиссиясынын кабыл алган чечимдерине макул болгон арыз ээлери менен участкалык шайлоо комиссиясынын жыйынтыктоочу жыйналышынын протоколуна кол коюшат. Участкалык шайлоо комиссиясынын жыйынтыктоочу жыйналышынын протоколуна кол коюуда, протоколдун мазмуну менен макул эмес участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү ага өзгөчө пикирлерин тиркөөгө укуктуу, бул жөнүндө протоколго тиешелүү жазуу жазылат.

Добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протокол түзүлгөндөн кийин, иргелген шайлоо бюллетендери, шайлоочулардын тизмелери өзүнчө пакеттерге таңгакталат, аларда шайлоо участогунун номуру, шайлоо бюллетендеринин саны, шайлоочулардын тизмелеринин аталыштары көрсөтүлөт. Пакеттер мөөрлөнүп чапталат, аларга участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн колдору коюлат жана өзүнчө мүшөккө же кутуга салынат. Мүшөктө же кутуда шайлоо участогунун номуру жана анын ичиндеги документтердин тизмеси көрсөтүлөт. Мүшөк же кутуга участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн колдору коюлуу менен мөөрлөнүп чапталат. Шайлоо бюллетендерин, шайлоочулардын тизмелерин таңгактоо, ошондой эле аларды мүшөккө же кутуга салу саясий партиялардын өкүлдөрүнүн, байкоочулардын катышуусунда жүзөгө ашырылат, аларга мүшөккө же кутуга өз колдорун коюу мүмкүнчүлүгү берилет. Мында шайлоочулардын тизмеси өзүнчө мүшөккө же коробкага таңгакталат. Пакет, мүшөк же куту жогору турган шайлоо комиссиясынын же соттун чечими боюнча гана ачылышы мүмкүн.

4.17. Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протокол ушул Жобого тиркемеге ылайык формада шайлоо комиссиялары тарабынан эки нускада толтурулат, ошондой эле Борбордук шайлоо комиссиясы үчүн кошумча нускасы толтурулат жана датасы жана убактысы (сааты, мүнөтү) коюлуу менен, участкалык шайлоо комиссиясынын бардык катышып олтурган мүчөлөрүнүн колдору коюлат. Эгерде ага участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн көпчүлүгү кол койсо, протокол жарактуу болуп саналат. Протоколго кол коюуда протоколдун мазмуну менен макул эмес участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү протоколго өзгөчө пикирлерин тиркөөгө укуктуу, булл жөнүндө протоколго тиешелүү жазуу жазылат.

4.18. Добуш берүүнүн жыйынтыгы жөнүндө протоколго кол коюлгандан кийин участкалык шайлоо комиссиясы добуш берүүнүн жыйынтыктарын токтоосуз түрдө талапкерлердин, саясий партиялардын өкүлдөрүнүн, байкоочулардын, жалпыга маалымдоо каражаттарынын катышып олтурган бардык өкүлдөрүнүн алдында угуза окуйт.

Добуш берүүнүн жыйынтыктары угуза окулгандан кийин участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү менен күбөлөндүрүлгөн добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протокол, шайлоочуларды идентификациялоо жөнүндө баштапкы, жыйынтыктоочу чектер Борбордук шайлоо комиссиясынын борбордук серверине автоматтык эсептөөчү урналар аркылуу сканерлөө жолу менен жөнөтүлөт.

Добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протокол жаңылыш толтурулган учурда комиссия тийиштүү акт түзөт, ал да сканерленет жана добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө жаңы толтурулган жана кол коюлган протокол менен чогуу Борбордук шайлоо комиссиясынын борбордук серверине жөнөтүлөт.

Борбордук шайлоо комиссиясынын борбордук серверине келип түшкөн, сканерленген документтер протоколду толтуруунун тууралыгына шайкештиги текшерилгенден кийин Борбордук шайлоо комиссиясынын расмий сайтында жарыяланат.

4.19. Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколго кол коюлгандан кийин, анын биринчи нускасы, шайлоо бюллетендерин кошуп алганда шайлоо документтери, шайлоочулардын тизмелери, арыздар (даттануулар), алар боюнча кабыл алынган чечимдер, участкалык шайлоо комиссиясы түзгөн актылар, автоматтык эсептөөчү урналардын отчеттору, идентификация боюнча баштапкы жана жыйынтык отчет менен бирге участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы же участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн бири тарабынан добуш берүү күнүнөн кийинки күндөгү таңкы саат 6дан кечиктирбестен, токтоосуз талапкерлердин, саясий партиялардын өкүлдөрүнүн коштоосунда аймактык шайлоо комиссиясына жеткирилет.

4.20. Протоколдун экинчи нускасы, ошондой эле участкалык шайлоо комиссиясынын мөөрү комиссиянын иши аяктаганга чейин алардын аныктыгы жана сакталышы үчүн мыйзамдарда белгиленген жоопкерчиликти тартуучу участкалык шайлоо комиссиясынын катчысында сакталат.

Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдун кошумча нускасы участкалык шайлоо комиссиясы тарабынан Борбордук шайлоо комиссиясына жиберилет.

4.21. Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдун чоңойтулган таризи жалпы элдин таанышуусу үчүн, участкалык шайлоо комиссиясы белгилеген жерге илинип коюлат жана участкалык шайлоо комиссиясынын иши аяктаганга чейин сакталат.

4.22. Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколго кол коюлгандан кийин, участкалык шайлоо комиссиясынын катчысы добуштарды саноого катышкан ар бир адамга добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдун мөөр менен күбөлөнгөн көчүрмөсүн берүүгө милдеттүү.

4. 23. Шайлоо комиссиясынын иши жайылтылган ар бир шайлоо участогу, аймагы боюнча добуш берүүнүн жыйынтыктары, тиешелүү шайлоо комиссиясынын жана андан түздөн түз ылдый турган шайлоо комиссиясынын протоколунда камтылган шайлоо округу боюнча шайлоонун жыйынтыктары талапкерлердин, саясий партиялардын өкүлдөрүнө, байкоочуларга, эл аралык байкоочуларга, жалпыга маалымдоо каражаттарынын өкүлдөрүнө алардын талабы боюнча таанышуу үчүн берилет.

Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнө караштуу Мамлекеттик каттоо кызматынан шайлоого катышкан шайлоочулардын тизмесин алгандан кийин Борбордук шайлоо комиссиясы электрондук түрдө аймактык шайлоо комиссиясына жөнөтөт.

Аймактык шайлоо комиссиясы шайлоого катышкан шайлоочулардын тизмесин басып чыгарат жана участкалык комиссияларынын жайынын алдына илүү үчүн участкалык шайлоо комиссиясына жиберет.

Шайлоого катышкан шайлоочулардын тизмеси же мөөр менен күбөлөндүрүлгөн анын көчүрмөсү 3 календардык күндөн кечиктирбестен участкалык шайлоо комиссиясынын жайларынын алдында стенддерге илинет.

5. Тиешелүү аймактарда аймактык шайлоо комиссиялары тарабынан добуш берүүнүн жыйынтыктарын белгилөө

5.1. Добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протоколдун кол коюлгандан кийинки биринчи нускасы шайлоо документтери, анын ичинде шайлоо бюллетендери, шайлоочулардын тизмелери, даттануулар (арыздар), алар боюнча кабыл алынган чечимдер, участоктук шайлоо комиссиялары түзгөн актылар, автоматтык эсептөөчү урналардын баштапкы жана жыйынтык протоколдору, иденттештирүү боюнча баштапкы жана жыйынтык отчёт участоктук шайлоо комиссиясынын төрагасы же участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн бири тарабынан добуштарды саноо учурунда катышкан талапкерлердин, талапкерлердин жана саясий партиялардын өкүлдөрүнүн коштоосунда добуш берүү күнүнөн кийинки күнү эртең мененки саат 6дан кечиктирбестен аймактык шайлоо комиссиясына токтоосуз түрдө жеткирилет жана акт боюнча өткөрүп берилет.

Аймактык шайлоо комиссиясынын төрагасы ар бир участоктук шайлоо комиссиясы боюнча шайлоо документтерин кабыл алууга жооптуу аймактык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүн күн мурунтан аныктайт. Шайлоо документтерин жана жабдыктарды кабыл алуу аймактык шайлоо комиссиясы тарабынан аныкталуучу жайда жүргүзүлөт.

Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы же участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн бири тарабынан аныкталган жайга келип, автоматтык эсептөөчү урналарды, иденттештирүү боюнча жабдыкты тутумдук администраторго өткөрүп, автоматтык эсептөөчү урналар боюнча маалыматтарды текшерүүгө тийиш. Андан кийин участоктук шайлоо комиссияларынын мурдатан илген тизмелерине ылайык добуш берүүнүн жыйынтыктары жөнүндө протоколдун биринчи нускасын төмөнкү шайлоо документтери менен тапшыруу үчүн аймактык шайлоо комиссиясынын тийиштүү мүчөсүнө басып келүүгө тийиш:

- автоматтык эсептөөчү урнанын (АЭУ) мөөр менен күбөлөндүрүлгөн баштапкы жана жыйынтык протоколдорун;

- жайдан тышкары добуш берүүнү иденттештирүү боюнча баштапкы жана жыйынтык отчётторду;

- добуш берүү күнү иденттештирүү боюнча баштапкы жана жыйынтык отчётторду;

- актыларды;

- реестрлерди;

- участоктук шайлоо комиссиясынын жыйынтыктоочу жыйналышынын протоколун;

- даттанууларды (арыздарды), алар боюнча кабыл алынган чечимдерди, актыларды.

Ошондой эле аймактык шайлоо комиссиясынын мүчөсү ичинде ар бир талапкер, саясый партия жана “Баарына каршы” позициясы боюнча иргелген шайлоо документтери, ошондой эле участоктук шайлоо комиссиясы чечими менен жараксыз деп тапкан шайлоо бюллетендери салынган өзүнчө пачкалар, керектен чыгарылган бюллетендер, шайлоочулардын тизмелери, оператор тарабынан берилген иденттештирүүдөн өткөндүгү жөнүндө чектер бар мөөр басылып бекитилген кутуну кабыл алат.

Кутуда шайлоо участогунун номуру жана ичинде болгон документтердин тизмеги көрсөтүлөт. Куту участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн колдору коюлуу менен мөөр басылып бекитилет. Пакет, куту жогору турган шайлоо комиссиясынын же соттун чечими боюнча гана ачылышы мүмкүн.

5.2. Тиешелүү аймакта добуш берүүнүн жыйынтыктарын чыгарууну аймактык шайлоо комиссиясы түздөн-түз участкалык шайлоо комиссияларынан жана аралыктан добуш берүүчү шайлоо участкаларынан келип түшкөн протоколдордун негизинде, аларда камтылган маалыматтарды кошуу жолу менен жүргүзөт. Аралыктан добуш берүүнүн натыйжалары жөнүндө протокол КР БШКнын системалык администратору тарабынан басылып чыгарылат жана аймактык шайлоо комиссиясынын төрагасына тапшырылат.

Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу участкалык шайлоо комиссияларынын протоколдорунун туура түзүлгөнүн алдын ала текшергенден кийин, аймактык шайлоо комиссиясы бардык участкалык шайлоо комиссияларынын маалыматтарын кошуу жолу менен тиешелүү аймактагы шайлоонун жыйынтыктарын чыгарат. Аймактык шайлоо комиссиясы шайлоо комиссиялары тарабынан түзүлгөн протоколдордун маалыматтарын автоматтык эсептөөчү урналардын протоколдорунун маалыматтары менен салыштырып текшерет. Аймактык шайлоо комиссиясы добуш берүүнүн жыйынтыктары боюнча жыйынды таблица жана протокол түзөт, аларга участкалык шайлоо комиссияларынын саны, келип түшкөн протоколдордун саны жөнүндө маалыматтар киргизилет, алардын негизинде добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протокол, ошондой эле участкалык шайлоо комиссияларынын протоколдорунун кошулган маалыматтары түзүлөт.

Тиешелүү аймактагы шайлоонун жыйынтыктары тууралуу протоколго кол коюунун алдында, аймактык шайлоо комиссиясы милдеттүү түрдө жыйынтыктоочу жыйналышын өткөрөт, анда комиссияга келип түшкөн добуш берүүнү өткөрүүгө, добуштарды саноого жана участкалык шайлоо комиссияларынын протоколдорун түзүүгө байланыштуу арыздар (даттануулар) каралат. Шайлоо комиссиясы ар бир арыз (даттануу) боюнча чечим кабыл алат, андан кийин шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү жана келип түшкөн арыздар (даттануулар) боюнча шайлоо комиссиясы кабыл алган чечимдерге макул болгон арыз ээлери шайлоо комиссиясынын жыйынтыктоочу жыйналышынын протоколуна кол коюшат. Аймактык шайлоо комиссиясынын жыйынтыктоочу жыйналышынын протоколуна кол коюуда аймактык протоколдун мазмуну менен макул эмес шайлоо комиссиясынын мүчөлөрү ага өзгөчө пикирлерин тиркөөгө укуктуу, бул жөнүндө протоколго тиешелүү жазуу жазылат. Андан кийин шайлоо комиссиясы тиешелүү аймактагы шайлоонун жыйынтыктары тууралуу протоколго кол коет.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

5.3. Шайлоонун жыйынтыктары тууралуу протокол эки нускада түзүлөт жана аймактык шайлоо комиссиясынын бардык катышкан мүчөлөрү тарабынан кол коюлат. Протоколдорго тиешелүү аймактагы добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу эки нускада түзүлүүчү жыйынды таблица, шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн өзгөчө пикирлери, ошондой эле келип түшкөн арыздар (даттануулар) жана алар боюнча кабыл алынган чечимдер тиркелет.

5.4. Аймактык шайлоо комиссиясынын протоколунун биринчи нускасы кол коюлгандан кийин, жыйынды таблицанын биринчи нускасы менен бирге токтоосуз Борбордук шайлоо комиссиясына жиберилет.

5.5. Протоколдун экинчи нускасы бардык шайлоо документтери менен бирге, архивге берилгенге чейин аймактык комиссиясынын катчысы тарабынан кайтарылуучу жайда сакталат.

5.6. Шайлоонун жыйынтыктары тууралуу протоколдун чоңойтулган таризи жалпы элдин таанышуусу үчүн аймактык шайлоо комиссиясы тарабынан белгилеген жерге илинип коюлат жана шайлоо комиссиянын жумушу аяктаганга чейин сакталат.

5.7. Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдордо жана (же) жыйынды таблицаларда каталар, ылайык келбестиктер табылган же аймактык шайлоо комиссияларынан келип түшкөн протоколдордун түзүлүшүнүн тууралыгына шектенүүлөр пайда болгон учурда, Борбордук шайлоо комиссиясы шайлоо комиссиясы тарабынан добуштарды кайра саноону жүргүзүү жөнүндө чечим кабыл алууга укуктуу. Кайра саноо Борбордук шайлоо комиссиясынын мүчөсүнүн (мүчөлөрүнүн) милдеттүү түрдө катышуусу менен жүргүзүлөт. Добуштарды кайра саноодо саясий партиялардын өкүлдөрү жана байкоочулар катышып турууга укуктуу. Шайлоочулардын добуштарын кайра саноонун жыйынтыктары боюнча шайлоо комиссиясы добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протокол түзөт, ага “Добуштарды кайра саноо” деген белги коюлат. Протокол токтоосуз Борбордук шайлоо комиссиясына жиберилет.

5.8. Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколго кол коюлгандан кийин, участкалык шайлоо комиссиясынын катчысы добуштарды саноого катышкан ар бир адамга добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдун мөөр менен күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсүн берүүгө милдеттүү.

5.9. Шайлоонун жыйынтыгын тиешелүү аймактык шайлоо комиссиясы участкалык шайлоо комиссияларынан түздөн түз келип түшкөн протоколдордун негизинде жана ушул Жобонун 5.3- пунктунда көрсөтүлгөн протоколдун негизинде добуш берүү күнүнөн тартып 20 календардык күндөн кечиктирбестен аныктайт.

Тиешелүү аймактык шайлоо комиссиясы милдеттүү түрдө жыйынтыктоочу жыйналыш өткөрөт жана анда шайлоону даярдоонун жана өткөрүүнүн жүрүшүндө тартип бузуулар жөнүндө келип түшкөн даттанууларды (арыздарды) карайт.

5.10. Тиешелүү аймактык шайлоо комиссиясы шайлоонун жыйынтыгы жөнүндө протокол түзөт жана ага келип түшкөн протоколдордогу маалыматтар киргизилет, алардын негизинде шайлоонун жыйынтыктары, түздөн түз ылдый турган шайлоо комиссияларынын (участкалык) маалыматтары, ошондой эле түздөн түз ылдый турган шайлоо комиссияларынын (участкалык) протоколдорунун топтоштурулган маалыматтары боюнча бириктирилген маалыматтар, ошондой эле ушул Жобонун 5.3-пунктунда көрсөтүлгөн протоколдун маалыматтары аныкталат.

5.11. Шайлоого катышкан шайлоочулардын саны шайлоочулардын бюллетень алуудагы койгон колунун саны боюнча аныкталат.

Шайлоого катышкан шайлоочулардын саны добуш берүүчү ящиктерден алынган аныкталган формадагы бюллетендердин саны боюнча аныкталат.

Шайлоо мыйзамдарын бузуу аныкталгандыгынын натыйжасында добуш берүү күнүнѳн кийин саясий партиянынын талапкерлеринин тизмесин каттоо жокко чыгарылган учурда, ошол саясий партия үчүн добуш берилген шайлоо бюллетендери анык эмес деп таанылат. Депутаттык мандаттарды бѳлүштүрүүнү эсептѳѳ үчүн шайлоонун натыйжаларын аныктоодо каттоосу жокко чыгарылган саясий партиянын талапкерлеринин тизмеси үчүн берилген шайлоочулардын добуштары добуш берүүгѳ катышкан шайлоочулардын санынан эсебинен чыгарылат.

5.11-1. Айылдык кеңештердин депутаттарын шайлоону өткөрүү үчүн ар бир айылдык кеңеш боюнча аялдар үчүн айылдык кеңештин депутаттарынын мандаттарынын 30 пайыздан аз эмеси резервге калтырылат.

Шайлоо округунда резервге калтырылган мандаттардын саны тиешелүү шайлоо округундагы мандаттардын жалпы санына жараша болот:

1) 2 мандаттуу шайлоо округунда 1 мандат резервге калтырылат;

2) 3 мандаттуу шайлоо округунда 1 мандат резервге калтырылат;

3) 4 мандаттуу шайлоо округунда 2 мандат резервге калтырылат;

4) 5 мандаттуу шайлоо округунда 2 мандат резервге калтырылат;

5) 6 мандаттуу шайлоо округунда 2 мандат резервге калтырылат;

6) 7 мандаттуу шайлоо округунда 3 мандат резервге калтырылат;

7) 8 мандаттуу шайлоо округунда 3 мандат резервге калтырылат;

8) 9 мандаттуу шайлоо округунда 3 мандат резервге калтырылат;

9) 10 мандаттуу шайлоо округунда 3 мандат резервге калтырылат;

10) 11 мандаттуу шайлоо округунда 4 мандат резервге калтырылат;

11) 12 мандаттуу шайлоо округунда 4 мандат резервге калтырылат;

12) 13 мандаттуу шайлоо округунда 4 мандат резервге калтырылат;

13) 14 мандаттуу шайлоо округунда 5 мандат резервге калтырылат;

14) 15 мандаттуу шайлоо округунда 5 мандат резервге калтырылат;

15) 16 мандаттуу шайлоо округунда 5 мандат резервге калтырылат.»

5.11-2. Айылдык кеңештердин депутаттарын шайлоонун жыйынтыктарын аныктоодо ушул Жобонун 5.11-1-бөлүгүнө ылайык резервге калтырылган мандаттар талапкер аялдардын ортосунда бөлүштүрүлөт. Башка талапкер аялдарга караганда көбүрөөк добуштардын санына ээ болгон талапкер аялдар шайланган болуп таанылат.

Эгерде шайлоо округунда талапкер аялдардын саны резервге калтырылган мандаттардын санынан аз болсо, анда биринчи абзацта көрсөтүлгөн мандаттар бөлүштүрүлгөндөн кийин калган мандаттар ушул Жобонун 5.11-2.1.-бөлүгүнө ылайык башка талапкерлер арасында бөлүштүрүлөт.

Эгерде тиешелүү шайлоо округунда талапкер аялдар жок болсо, анда резервге калтырылган мандаттар ушул Жобонун 5.11-2.1.-бөлүгүнө ылайык башка талапкерлер арасында бөлүштүрүлөт.

5.11-2.1. Резервге калтырылган мандаттар бөлүштүрүлгөндөн кийин калган мандаттар калган талапкерлер арасында бөлүштүрүлөт. Добуш берүүгө катышкан тиешелүү шайлоо округунун шайлоочуларынын көбүрөөк добуштарынын санына ээ болгон талапкерлер (мандаттардын санына ылайык) шайланган болуп таанылат.

5.11-2.2. Талапкерлер добуштардын бирдей санына ээ болгондо мурда катталган талапкер шайланган болуп эсептелет. Эгерде талапкерлер бир күндө катталган болсо, маселе чүчүкулак өткөрүү жолу менен чечилет.

Мандаттарды резервге калтыруунун негизинде мандат алган аял депутаттын ыйгарым укуктары мөөнөтүнөн мурда токтотулган учурда тийиштүү шайлоо округунда шайлоочулардын кыйла көп добуштарын алган кийинки талапкер аялга мандат берилет. Эгерде талапкер аялдар калбаса, тиешелүү көп мандаттуу шайлоо округ боюнча добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын добуштарынын көбүн алган шайланган депутаттан кийинки талапкерге өткөрүлүп берилет.

5.12. Шайлоо аймактыкшайлоо комиссиясы тарабынан төмөнкү учурларда болбой калды деп таанылат:

- эгерде шайлоочулардын башка талапкерге салыштырмалуу көп добуш алган талапкерге берген добушунун саны бардык талапкерлерге каршы берилген добуштардын санынан аз болсо. Мындай учурларда кайрадан шайлоо өткөрүлөт;

- эгерде шайлоочулардын башка талапкерлердин тизмесине карата көп добуш алган талапкерлердин тизмесине берген добушунун саны бардык талапкерлердин тизмесине каршы берилген добуштардын санынан аз болсо. Мындай учурларда кайрадан шайлоо өткөрүлөт;

5.13. Аймактык шайлоо комиссиясы добуш берүүнүн жыйынтыгын төмөнкү учурда жараксыз деп табат:

- эгерде шайлоону даярдоо, добуш берүү жүрүп жаткан, добуштарды саноо, добуш берүүнүн жыйынтыгын аныктоо учурунда шайлоочулардын добуш берүүсүнүн жыйынтыгын так аныктоого жол бербеген тартип бузуулар орун алган болсо:

- эгерде шайлоону даярдоо, добуш берүү жүрүп жаткан, добуштарды саноо, добуш берүүнүн жыйынтыгын аныктоо учурунда шайлоочулардын эркин билдирүүгө таасир эткен тартип бузуулар орун алган болсо;

- Борбордук шайлоо комиссиясынын чечими боюнча.

Шайлоо участкасында добуш берүүнүн жыйынтыгы жараксыз деп табылган учурда шайлоонун жыйынтыгы калган шайлоо участкаларындагы добуш берүүнүн жыйынтыгы боюнча аныкталат. Шайлоонун натыйжаларына таасир эткен шайлоо участкасында добуш берүүнүн жыйынтыгы жараксыз деп табылган учурда аталган шайлоо участкасында тиешелүү шайлоо комиссиясы кайрадан добуш берүүнү дайындаган күндөн тарта 2 жумалык мөөнөт ичинде кайрадан добуш берүү өткөрүлөт.

Мында талапкер, талапкерлердин тизмеси боюнча добуш берүүнүн жыйынтыктары бузуунун оордук даражасына, бузуу жасалган аймакка жараша шайлоо участоктун/участоктордун чегинде же жалпы эле округ боюнча жокко чыгарылышы мүмкүн.

Депутаттык мандаттарды бөлүштүрүүнү эсептөөнүн максаттары үчүн алар боюнча добуш берүүнүн жыйынтыктары жараксыз деп табылган талапкерге, саясий партиянын талапкерлеринин тизмесине берилген шайлоочулардын добуштары добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын катарында эске алынбайт.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

5.14. Тартип бузуулар делинип добуш берүү тартиби, добуштарды саноо, шайлоо участкасындагы добуш берүүнүн жыйынтыгы тууралуу протокол түзүү менен байланышкан, ар бир талапкер, талапкерлердин тизмеси тарабынан алынган добуштардын санын, добуш берүүнүн жыйынтыгын так аныктоого жол бербеген жоболордун бузулушу түшүнүлөт.

Шайлоону даярдоонун жүрүшүндѳ шайлоочулардын эркин билдирүүсүнө таасир эткен тартип бузуулар делинип добуш берүү учурунда шайлоочулардын эркин билдирүүсүнө, добуштарды саноого же шайлоо участкасындагы добуш берүүнүн жыйынтыгын аныктоого таасир эткен, добуш берүү күнүндө үгүттөө, жарандардын шайлоо укугуна тоскоолдук жасоо, добуш берүүгө байкоо жүргүзүү, башка шайлоочулар үчүн добуш берүү, шайлоо комиссияларынын ишине кийлигишүү, шайлоочуларды сатып алуу менен байланышкан тартип бузуулар түшүнүлөт.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

5.15. Тиешелүү шайлоо комиссиясы, эгерде шайлоо участкаларынын добуш берүүгө катышкан шайлоочулардын жалпы санынын үчтөн биринен көбүрөөгүн камтыган айрым бир бөлүгүндө добуш берүүнүн жыйынтыгы жараксыз деп табылса, шайлоо жыйынтыгын жараксыз деп табат.

5.16. Эгерде шайлоо өтпөй калды, жараксыз, добуш берүүнүн жыйынтыгы боюнча талапкер (талапкерлердин тизмеси) шайланган жок деп табылган учурда кайрадан шайлоо өткөрүлөт. Депутаттарды кайрадан шайлоо Президент тарабынан шайлоо өтпөй калды, жараксыз деп табылган күндөн тарта бир айлык мөөнөт ичинде дайындалат. Талапкерлерди, талапркерлердин тизмесин көрсөтүү жана каттоо, жана башка аракеттер Кыргыз Республикасынын шайлоо мыйзамдарында жана Борбордук шайлоо комиссиясынын ченем-укуктук актыларында каралган тартипте жүзөгө ашырылат. Кайрадан шайлоо өткөрүү жөнүндө маалымдоо жалпыга маалымдоо каражаттарында кайрадан шайлоо өткөрүү тууралуу чечим кабыл алынгандан кийинки 7 календардык күн ичинде жарыяланат.

(КР БШКнын 2024-жылдын 1-октябрындагы № 155 токтомунун редакциясына ылайык)

5.17. Кайрадан шайлоо өткөрүү учурунда иш аракеттери шайлоону жараксыз деп табууга негиз болгон талапкерлер, саясий партиялар шайлануучу кызматтарга кайрадан көрсөтүлө албайт.

Мындай учурда талапкер Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген учурларда жана тартипте жоопкерчиликке тартылышы мүмкүн.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

5.18. Эгерде мамлекеттик бийлик органдарынын, жергиликтүү өзүн өзү башкаруу органдарынын, шайлоо комиссияларынын кызмат адамдарынын чечимдери, иш аракеттери (аракетсиздиги) добуш берүүнүн жана (же) шайлоонун жыйнтыгын жараксыз деп табууга негиз болгон учурда, кайрадан шайлоо шайлоого катышкан жана кайрадан шайлоого катышууга каалоосун билдирген талапкерлер, саясий партиялар арасында өткөрүлөт.

5.19. Тиешелүү шайлоо комиссиялары шайлоонун натыйжалары жөнүндө жалпы маалыматтарды Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан шайлоонун натыйжалары бекитилгенден кийин 3 календардык күндүн ичинде жалпыга маалымдоо каражаттарына жөнөтүшөт.

Шайлоонун жыйынтыгын, ошондой эле ар бири талапкер, талапкерлердин тизмеси тарабынан алынган, бардык талапкерлерге, талапкерлердин тизмесине каршы берилген шайлоочулардын добушунун саны, добуш берүүнүн жыйынтыгынын негизинде шайлоонун жыйынтыгы аныкталгантүздөн түз ылдый турган шайлоо комиссияларынын протоколдорундагы маалыматтарды кошкондо, расмий жарыялоо Борбордук шайлоо комиссиясы тарабынан шайлоонун жыйынтыгы аныкталган күндөн тарта 10 календардык күн ичинде жүзөгө ашырылат.

(КР БШКнын 2024-жылдын 13-сентябрындагы №118 Токтомунун редакциясына ылайык)

6. Жеткирүүдө, өткөрүп берүүдө жана жогору турган шайлоо комиссиялары тарабынан кабыл алууда шайлоо документтерине карата санкцияланбаган жеткиликтүүлүктөн коргоону камсыз кылуу тартиби

6.1. Шайлоо документтеринин, анын ичинде шайлоо бюллетендеринин коопсуздугун жана сакталышын камсыз кылуу шайлоо комиссияларына жүктөлөт. Коопсуздукту камсыз кылууга көмөктөшүү укук коргоо органдарына (ички иштер органдарына) жүктөлөт.

Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык шайлоо документтерине төмөнкүлөр: шайлоочулардын тизмелери, анык, анык эмес, пайдаланылбаган (жоюлган), бузулган (каталар менен толтурулган) бюллетендер, ошондой эле шайлоочуларга мөөнөтүнөн мурда добуш берүү үчүн жана шайлоо участогунан тышкары жерде добуш берүү үчүн берилген бюллетендер, шайлоо комиссияларынын протоколдору, алардын шайлоо маселелери боюнча чечимдери, саясий партиялардын каттоо документтери, добуш берүүнүн натыйжалары жөнүндө жыйынды таблицаларкирет.

6.2. Жеткирүүдө, өткөрүп берүүдө жана кабыл алууда шайлоо документтерине санкцияланбаган жеткиликтүүлүктөн сактоону камсыз кылуу максатында шайлоо комиссиялары тарабынан атайын сейф-пакеттер даярдалат.Сейф-пакеттер атайын нымдуулукка чыдамдуу, ысыкта күйбөгөн материалдардан даярдалат, алардын сегиз сандык номерлери болот (мындан ары - идентификациялык номер), чапталуучу индикаторлук лента менен чапталат. Мыйзамсыз, өзүнчө жана анонимдик ачуу болбойт, анткени, ал ачык көрүнүп турган пломба лентанын алдында “open” (ачык) деген сөз менен коштолот, ошондуктан, пайдаланылган сейф-пакетти экинчи жолу чаптоо мүмкүн эмес.

6.3. Түзөтүү киргизүү максатында сейф-пакетти ачуудан качуу үчүн шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнө добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколго киргизилген маалыматтарды кылдат текшерүүсү зарыл.

6.4. Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдун биринчи нускасы, ошондой эле анын көчүрмөсү байкоочулардын, саясий партиялардын өкүлдөрүнүн катышуусунда участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы жана катчысы тарабынан эки сейф-пакетке өзүнчө таңгакталат, ал жөнүндө акт түзүлөт, анда сейф-пакеттердин идентификациялык номерлери көрсөтүлүшү, ага катышып жаткан адамдардын бардыгы кол коюуга тийиш. Пакеттер мөөрлөнүп чапталат, аларга участкалык шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн колдору коюлат жана өзүнчө мүшөккө же кутуга салынат. Мүшөктө же кутудашайлооучастогунунномуружанааныничиндегидокументтердинтизмесикөрсөтүлөт. Мүшөк же кутугаучасткалыкшайлоокомиссиясынынмүчөлөрүнүнколдорукоюлуумененмөөрлөнүпчапталат.

Биринчи нуска менен, ошондой эле участкалык шайлоо комиссиясынын добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралу протоколдордун күбөлөндүрүлгөн көчүрмөлөрү менен эки сейф-пакетти участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы же мүчөлөрүнүн бири саясий партиялардын өкүлдөрүнүн, ошондой эле Кыргыз Республикасынын ички иштер органдарынын кызматчыларынын коштоосунда токтоосуз аймактык шайлоо комиссиясына жеткирет жана акт менен берилет, анда сейф-пакеттердин идентификациялык номери сөзсүз көрсөтүлүүгө тийиш.

6.5. Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдун экинчи нускасы, участкалык шайлоо комиссиянын мөөрү, эки сейф-пакеттин айрыма талондору, биринчи нускасыбар сейф-пакетти аймактык шайлоо комиссиясына берүү жөнүндө акт жана добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдун күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү бар сейф-пакет участкалык шайлоо комиссиясынын катчысында сакталат, ал комиссиянын ишинин аяктаганга чейин алардын аныктыгына жана сакталышына мыйзамдарда белгиленген жоопкерчиликти тартат.

6.6. Участкалык шайлоо комиссиясынын жыйынтыктоочу протоколунун биринчи нускасы бар сейф-пакетти ачуу байкоочулардын, саясий партиялардын өкүлдөрүнүн катышуусунда тиешелүү аймактык шайлоо комиссиясы тарабынан гана жүргүзүлүшү мүмкүн.

6.7. Участкалык шайлоо комиссиясынын добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколунун күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү бар сейф-пакет Борбордук шайлоо комиссиясына жөнөтүлөт.

6.8. Аймактык шайлоо комиссиясы участкалык шайлоо комиссияларынан келип түшкөн добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдордун биринчи нускаларынын негизинде аларда камтылган маалыматтарды кошуу жолу менен тиешелүү аймактагы добуш берүүнүн жыйынтыгын чыгарат, ал жөнүндө аймактык шайлоо комиссиясынын добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколу жана жыйынды таблицасы түзүлөт.

6.9. Тиешелүү аймактагы добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдун биринчи нускасына жана жыйынды таблицасына кол коюлгандан кийин аймактык шайлоо комиссиясы аларды участкалык шайлоо комиссияларынан келип түшкөн добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу бардык протоколдор менен бирге сейф-пакетке таңгактайт, ал жөнүндө акт түзүлөт, анда сейф-пакеттин идентификациялык номуру көрсөтүлүүгө тийиш жана участкалык шайлоо комиссияларынын күбөлөндүрүлгөн протоколдору таңгакталган сейф-пакеттер менен бирге Борбордук шайлоо комиссиясына жиберилет.

6.10. Аймактык шайлоо комиссиясынын добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколунун экинчи нускасы бардык шайлоо документтери менен бирге, сейф-пакеттин айрыма талону, ошондой эле жыйынтыктоочу протоколдун биринчи нускасы бар сейф-пакетти Борбордук шайлоо комиссиясына өткөрүп берүү жөнүндө акт аларды архивге өткөрүп бергенге чейин кайтарылуучу жайда аймактык комиссиянын катчысында сакталат.

6.11. Добуш берүүнүн жыйынтыктары тууралуу протоколдун биринчи нускасы жана аймактык шайлоо комиссиясынын жыйынды таблицасы, ошондой эле участкалык шайлоо комиссиясынын жыйынтыктоочу протоколунун күбөлөндүрүлгөн көчүрмөсү бар сейф-пакеттерди ачууга акт боюнча Борбордук шайлоо комиссиясында гана жол берилет, анда сейф-пакеттердин идентификациялык номерлери көрсөтүлүүгө тийиш.

 

7. Шайлоо участогунда жана добуш берүү үчүн жайда коопсуздукту камсыз кылуу

7.1. Өрт коопсуздугун камсыз кылуушайлоо участогунун жайына карата эң башкы талаптардын бири болуп саналат. Ошондуктан жергиликтүү мамлекеттик администрациянын башчысы, жергиликтүү өз алдынча башкаруунун башчысы (шаардын мэри, айыл өкмөтүнүн башчысы) , шайлоо комиссиясы добуш берүү үчүн жайды тандоодо төмөнкүлөрдү эске алуусу тийиш:

- жайда оң жана иштөөгө жөндөмдүү автоматтык өрт сигналынын жана жарыктандыруу жана өрттө адамдарды эвакуациялоону башкаруу тутумунун болуусун;

- өрт коопсуздугунун талаптарына ылайык эвакуациялык чыгуулардын болуусун жана мазмунун;

- өрт өчүрүүчү баштапкы каражаттардын болуусун;

- өрт чыккан учуруна эвакуациялоо планынын болуусун (анын ичинде добуш берүү жайынан).

Участкалык шайлоо комиссиянын төрагасы комиссия мүчөлөрүнүн ичинен өрт коопсуздугу үчүн жоопкерчиликтүү адамдарды дайындайт жана өрт келип чыккан учурга участкалык комиссиянын мүчөлөрүнүн ортосунда милдеттерди (шайлоочуларды эвакуациялоо үчүн мүчөлөрдүн кимиси жооп берээрин, шайлоо документтеринин сакталышын ким камсыз кылаарын, өрт бөлүгүнө өрт жөнүндө ким билдирээрин жана д.у.с.) бөлүштүрөт.

Шайлоо участогунда жайды участкалык шайлоо комиссиясына өткөрүп бергенге чейин шайлоо участогу жайгашкан объектинин жетекчиси мамлекеттик өрт көзөмөлү органдарынын жазма буйруктарынын талаптарынын толук аткарылышын камсыз кылууга, анын ичинде буйругу менен өрткө каршы тиешелүү режимди белгилөөгө, өрткө каршыички суу түтүктөрүнүн (бар болсо), жарыктандыруу жана электр түйүндөрүнүн бузук эместигин текшерүүгө, автоматтык өрткө каршы коргоо тутумун иштетип текшерүүгө, өрт өчүрүүчү баштапкы каражаттардын, байланыш жана кабарлоо каражаттарынын болушун, бузук эместигин жана колдонууга дайыма даярдыгын камсыз кылууга, шайлоо комиссиясынын төрагасы менен бирдикте өрт коопсуздугунун чаралары жана өрт учурундагы аракеттер жөнүндө шайлоо комиссияларынын мүчөлөрүнө жана участканы тейлөө үчүн тартылган персоналга кол койдуруп түшүндүрүүгө жана аларды жайлардын, эвакуация жолдорунун, эвакуациялык чыгуулардын жайгаштырылышы, өрт өчүрүүчү баштапкы каражаттардын, телефондук байланыш каражаттарынын жана кабарлоо каражаттарынын жайгашкан орундары менен тааныштырууга тийиш.

Өрт келип чыккан учурда адамдарды кабат-кабат боюнча эвакуациялоо пландары (схема), өрт коопсуздугунун талаптарын сактоо нускамалары жана адамдарды, бюллетендерди жана мүлктүү эвакуациялоону камсыз кылуу боюнча тейлөөсү персоналдын жана шайлоо комиссиясынын мүчөлөрүнүн аракеттерин аныктоочу нускамалар көрүнүктүү жерлерге илинүүгө тийиш.

Ар бир телефондук аппараттын жанына өрттөн коргоонун жакынкы бөлүмүнүн телефону азылган көрнөк орнотулат.

Электр энергиясы өчүрүлгөн учурда шайлоо участкасынын имараты жарык берүүнүн альтернативдик булактары, фонарлар жана шамдар менен камсыз кылынат.

Добуш берүү үчүн кабиналардагы жарыктандыруучу каражаттар лампанын чыңалуусунун 60 Вт. дан ашпаган кубаттуулугу менен күйбөгөн негиздерге орнотулат.

Шайлоо өткөрүү менен байланышпаган жайлар жабык болууга тийиш.

Өткөөлдөрдү жана коридорлорду тосмолоого, эвакуация жолдоруна соода түйүндөрүн жайгаштырууга тыюу салынат.

Шайлоо участкасынын жайлары өрт өчүргүчтөр менен камсыз кылынат. Шайлоо участкаларында чылым чегүүгө уруксат берилбейт.

Электр жабдууларынын абалы адис тарабынан текшерилүүгө тийиш, табылган кемчиликтер шайлоо башталганга чейин четтетилүүгө тийиш.

Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы шайлоо башталаардын алдында жайларды карап чыгууга жана алардын өрт коопсуздугуна ынанууга милдеттүү.

Шайлоо участкасын ишке даярдоо мезгилинде имараттардагы мештик жылытуу (бар болсо) текшерилет жана зарыл болгондо өрткө каршы ченемдердин жана эрежелердин талаптарына ылайык оңдолот. Мештерди жагуу шайлоо участкасынын иши башталганга чейин бир сааттан кечиктирилбестен токтотулат.

Шайлоо участкаларынын имараттарына жакын жерде болгон өрт гидранттары, резервурлар жана суу көлмөлөрү оң абалда болууга, суу менен толтурулууга, тиешелүү көрсөткүчтөр менен белгиленүүгө, кышкы убакта жылууланууга, муздан жана кардан тазаланууга тийиш.

7.2. Добуш берүү күнүнүн алдында участкалык шайлоо комиссиясы добуш берүү күнүндө иштин коопсуздугун камсыз кылуу боюнча бардык чараларды көрүүсү зарыл. Мында ички иштер органдарынын кызматкерлери шайлоо комиссияларына олуттуу жардам көрсөтөт. Участкалык шайлоо комиссиясынын ишинин коопсуздугун камсыз кылуу максатында ички иштер органдары участкалык шайлоо комиссияларынын жайларын жана шайлоо документтерин кайтаруу боюнча чаралардын комплексин ишке ашырат.

Участкалык шайлоо комиссиясынын ишинин коопсуздугун камсыз кылууички иштер органдарынын маанилүү милдети болуп саналат. Бул максаттарда төмөнкү чаралардын комплекси ишке ашырылат:

шайлоо бюллетендерин жогору турган шайлоо комиссиясынын участкалык шайлоо комиссиясыны жана кайра коштоо боюнча;

участкалык шайлоо комиссияларынынжайларын, жабдууларын жана шайлоо документтерин кайтаруу боюнча;

шайлоо күнү шайлоо участкасында жана добуш берүү үчүн жайда жана добуш берүү убактысы аяктагандан кийин алардын мыйзамдуу ишин жүзөгө ашыруусуна, анын ичинде эгерде аларга каршы аракеттер көрүлсө же коркунуч келтирилсе, участкалык шайлоо комиссияларынын мүчөлөрүнө көмөк көрсөтүү боюнча;

шайлоо мыйзамдарын бузууларды табууда жана четтетүүдө участкалык шайлоо комиссиялары менен өз ара аракеттенүү боюнча.

Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы добуш берүү үчүн жайдагы тартипке көз салат. Добуш берүү үчүн жайда коомдук тартип бузулган учурда участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы добуш берүү үчүн жайда коомдук тартипти камсыз кылуу максатында укук коргоо органдарынын кызматкерлерине жардамга кайрылууга укуктуу.Тартипке келтиргенден кийин ички иштер органдарынын кызматкерлери добуш берүү үчүн жайдан чыгып кетүүгө тийиш.Участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасынын өз ыйгарым укуктарынын чектеринде берилген, шайлоо процессинин катышуучуларынын укуктарын бузбаган тескемелери добуш берүү үчүн жайындагы катышуучулардын баары үчүн милдеттүү болот.

Ички иштер органдарынын кызматкерлери тарабынан участкалык шайлоо комиссиясынын жайын кайтаруу участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы менен макулдашуу боюнча комиссияга шайлоо документтери: шайлоочулардын тизмелери келип түшкөндөн кийин, ал эми күнү-түнү кайтаруу – шайлоо бюллетендери участкалык шайлоо комиссиясынын жайына сактоого келип түшкөндөн кийин жүзөгө ашырылууга тийиш.

Ички иштер органынын кызматкеринин турган орду (эреже катары шайлоо документтери сакталган участкалык шайлоо комиссиясынын жайында) участкалык шайлоо комиссиясынын төрагасы менен макулдашуу боюнча аныкталат.